Ελλάς (Φθιώτες: οι πρώτοι Έλληνες)
2ο Συνέδριο Φθιωτικής Ιστορίας, ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ Χρήστος Δελημπούρας, σχολικός σύμβουλος Α/θμιας Εκπαίδευσης
«Νόμος ιστορίας είναι μηδεμίαν αλήθειαν αποκρύπτειν μηδέ ψεύδος σιωπάν». Τάκιτος. Αυτό το απόφθεγμα θα πρέπει να είναι το βασικό κριτήριο παντός ασχολούμενου με την ιστορία του τόπου του και γενικώς με την ιστορία.
Η πόλη «Ελλάς» είναι η αρχαιότερη προϊστορική πόλη του τέως δήμου Μελιταίας, σήμερα Δομοκού, επαρχίας Δομοκού, νομού Φθιώτιδας.
Βρισκόταν βόρεια της οροσειράς της Όθρης και επί του ευρύχωρου τόπου του Άνω Ενιπέα ποταμού, νότια της αρχαίας πόλης Θαυμακού ή ομηρικής Θαυμακίης, απείχε 10 στάδια (1850 μ.) βόρεια της Μελιταίας (Αβαρίτσας) προς Καρυές, στη θέση Ράχες.
Η πόλη Ελλάς, την οποία καθώς λέγεται, έκτισε ο Έλληνας, ο γιος του Δευκαλίωνα, ήταν ονομαστή για τις καλές γυναίκες. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα (Β' 681 - 685) αναφέρει: «Νυν αυ τους όσσοι το Πελασγικόν Άργος έναιον, οι τ' Άλον, οι τ' Αλόπην, οι τε Τρηχίνα νέμοντο, οι τ' είχον Φθίην ηδ' Ελλάδα καλλιγύναικα, Μυρμιδόνες δε καλεύντο και Έλληνες και Αχαιοί^ των αυ πεντήκοντα νεών ην αρχός Αχιλλεύς».
Μετάφραση: «Και τώρα αυτοί που κατοικούσαν στο Πελασγικό Άργος και αυτοί που ζούσαν στην Άλο και στην Αλόπη και στην Τραχίνα και όσοι είχαν τη Φθία και την Ελλάδα με τις όμορφες γυναίκες, και καλούνταν (οι λαοί αυτοί) Μυρμιδόνες και Έλληνες και Αχαιοί^ αυτοί με πενήντα πλοία είχαν αρχηγό τον Αχιλλέα».
Ο ιστορικός Θουκυδίδης είναι ο πρώτος, ο οποίος ασχολήθηκε ειδικά με το θέμα αυτό, στο κεφ. «Ελλάς» της συγγραφής (Α, 3) του Πελοποννησιακού πολέμου γράφει: «Βλέπω και μια άλλη απόδειξη της αδυναμίας των παλαιών Ελλήνων και στο εξής: ότι πριν απ' τον Τρωικό πόλεμο οι Έλληνες δεν είχαν επιχειρήσει τίποτε από κοινού. Νομίζω, μάλιστα, ότι το όνομα Ελλάς δεν είχε καν δοθεί σ' όλη τη χώρα και ούτε καν υπήρχε πριν από τον Έλληνα, γιο του Δευκαλίωνα. Τα διάφορα φύλλα, και κυρίως οι Πελασγοί, έδιναν τ' όνομά τους στα μέρη που κατοικούσαν. Ο Έλληνας, όμως και οι γιοι του επικράτησαν στη Φθιώτιδα και οι άλλες πόλεις άρχισαν να τους ζητούν βοήθεια και, σιγά - σιγά, να χρησιμοποιούν η καθεμιά τον όρο Έλληνες^ αλλά πέρασε πολύς καιρός προτού το όνομα αυτό επικρατήσει γενικά. Τούτο το μαρτυρεί ο Όμηρος, ο οποίος, αν και έζησε πολύ μετά τον Τρωικό πόλεμο, πουθενά δε χρησιμοποιεί τη γενική ονομασία Έλληνες, αλλά τη μεταχειρίζεται μόνο για όσους είχαν ακολουθήσει τον Αχιλλέα από τη Φθιώτιδα, οι οποίοι ήταν και οι πρώτοι Έλληνες. Στα έπη του χρησιμοποιεί τις ονομασίες Δαναοί, Αργείοι και Αχαιοί».
Καθώς βλέπουμε ο Θουκυδίδης ανάγει το όνομα Έλληνας, ακολουθώντας το μύθο, στο γενάρχη Έλληνα, το γιο του Δευκαλίωνα, τον οποίο θεωρεί ως ιστορικό πρόσωπο.
Ο Δικαίαρχος από τη Μεσσήνη της Σικελίας, περιπατητικός φιλόσοφος, μαθητής του Αριστοτέλη, ο οποίος ασχολήθηκε με τα πολιτικά και εθνολογικά και συνέγραψε το «Βίος Ελλάδος», δηλ. ιστορικογεωγραφική περιγραφή της Ελλάδας γράφει: «η πόλις Ελλάς έκειτο ανά μέσον Φαρσάλου και της των Μελιταίων πόλεως», όπου σήμερα τοποθετείται ανάμεσα της Μελιταίας (Αβαρίτσας) και Καρυών στη θέση Ράχες.Στη συνέχεια αναφέρει: «Οι Μυρμιδόνες καλούνταν και Έλληνες και Αχαιοί», θεωρώντας ως Μυρμιδόνες αυτούς που κατοικούσαν τη Θεσσαλική Φθία, ενώ Έλληνες αυτούς που κατοικούσαν τη Μελιταία (και Λάρισα την καλούμενη Κρεμαστή και τις Αχαΐδες Θήβες, οι οποίες πρωτύτερα καλούνταν Φυλάκη, από την οποία ήταν και ο Πρωτεσίλαος που εκστράτευσε στην Τροία. Ο Ευριπίδης μαρτυρεί: «Ελλάς είναι η από το γιο του Δία Έλληνα κτισθείσα, εκ τούτου δε έλαβε και την προσωνυμία Έλληνες οι από τον Έλληνα, είναι αυτοί ο Αίολος και ο Σίσυφος, ακόμη και ο Αθάμας και ο Σαλμωνέας και οι απόγονοι αυτών.»
Ο Στράβωνας, Έλληνας στωικός φιλόσοφος, ιστορικός και γεωγράφος, που έζησε από το 68 - 63 π.Χ. μέχρι το 20 - 25 μ.Χ., στα περίφημα «Γεωγραφικά» του, στη σελ. 370, παρ. 26 - 35, λέγει: «Φθίαν τε οι μεν αυτήν είναι τη Ελλάδι και Αχαΐα, ταύτης δ' είναι διατεμνομένης της συμπάσης Θετταλίας θάτερον μέρος το νότιον^ οι δε διαιρούσιν^ έοικε δ' ο ποιητής δυοποιείν την τε Φθίαν και την Ελλάδα, όταν ούτος φη.
Οι τ' είχον Φθίην ηδ' Ελλάδα ως δυοίν ουσών. και όταν ούτος. φεύγων έπειτ' απάνευθε δι' Ελλάδος ευρυχώροιο,Φθίην δ' εξικόμην» και ότι«Πολλαί Αχαΐδες εισίν αν' Ελλάδα τε Φθίην τε». Μετάφραση: "Άλλοι ταυτίζουν τη Φθία με την Ελλάδα και Αχαΐα, ενώαποτελεί αυτής διατεμνόμενης της όλης Θεσσαλίας, το άλλο μέρος το νότιο.Άλλοι αντίθετα διαστέλλουν αυτήν^ φαίνεται ότι ο ποιητής (Όμηρος) υπολαμβάνει δυο και Φθία και την Ελλάδα, όταν λέγει ότι: «Έφευγαν έπειτα μακριά δια μέσου της ευρύχωρης Ελλάδας και έφθασαν στη Φθία», και ότι «Πολλές Αχαϊκές πόλεις είναι ανά την Ελλάδα και τη Φθία». Επίσης, ο Στράβωνας στο (ΙΧ, 431) λέγει: «Οι μεν Φαρσάλιοι εδείκνυον από 60 σταδίων της εαυτών πόλεως κατεσκαμμένην πόλιν, "ην πεπιστεύκασιν είναι την Ελλάδα" και δυο κρήνας πλησίον, Μεσσηΐδα και Υπέρρειαν».Οι δε Μελιταιείς έλεγαν «άπωθεν εαυτών όσον δέκα σταδίους οικείσθαι την Ελλάδα πέραν του Ενιπέως, ηνίκα η εαυτών πόλις Πύρρα ωνομάζετο, εκ δε της
Ελλάδος εν ταπεινώ χωρίω κειμένης εις την εαυτών μετοικήσαι τους Έλληνας, μαρτύριον δ' είναι τον εν τη αγορά τη σφετέρα τάφον του Έλληνος του Δευκαλίωνος, υιού και της Πύρρας» (Φθιώτις, Γ. Βουρτσέλα, σελ. 72,Στράβωνος Χ, 5, 10 και 414).
Ο Παυσανίας (2ος μ.Χ. αιώνας) περιηγητής και ιστορικός συγγραφέας στη σελ. 209 (3.20.7) γράφει: «Το δε οικετικόν το επικτηθέν ύστερον, Δωριείς Μεσσηνίους όντας ονομασθήναι και τούτους εξενίκησεν Είλωτας, καθότι και Έλληνες το σύμπαν γένος από της εν Θεσσαλία ποτέ καλουμένης Ελλάδος».
Μετάφραση: «Οι δε αργότερα κατακτηθέντες και δουλωθέντες, οι οποίοι ήταν Δωριείς Μεσσήνιοι, επικράτησε να ονομαστούν κι αυτοί Είλωτες, με τον τρόπο που ονομάστηκαν Έλληνες το όλο γένος από του ονόματος στη Θεσσαλία κάποτε καλούμενης Ελλάδας».
Ο Γάλλος ελληνιστής του 19ου αιώνα Alexis Pierron επικαλούμενος τις περικοπές, (Β, 681 - 685), από την Ομήρου Ιλιάδα γράφει: «Πελασγικόν Άργος» υπονοεί ολόκληρη τη Θεσσαλία, όπως «Αχαϊκόν» υπονοεί ολόκληρη την Πελοπόννησο.
Φθίη ή Φάρσαλα: πρωτεύουσα του βασιλείου του Πηλέα.
«Ελλάς», πόλη της οποίας αγνοείται η ακριβής θέση ονομάζουν μ' αυτό το όνομα την περιοχή μεταξύ του Ασωπού και του Ενιπέα και αυτή η ονομασία επεκτάθηκε σε ολόκληρη την Ελλάδα. Όμως, σφάλλει στην τοποθέτηση της πανάρχαιας πόλης, καθότι, όπως προείπαμε, αυτή βρίσκεται στην περιφέρεια του τέως δήμου Μελιταίας, επαρχίας Δομοκού.
Ο Ν. Γεωργιάδης, Θεσσαλός ιστοριογράφος, στην ιστορία της Θεσσαλίας (σελ. 53 - 58) και στο κεφ. «Έλληνες και Μυρμιδόνες» γράφει: «Υιοί του Δευκαλίωνα ήταν ο Έλληνας, από τον οποίο και όλες οι φυλές, υπό διάφορα ονόματα, που κατοικούσαν την ελληνική χερσόνησο, ονομάστηκαν, μετά τους ομηρικούς χρόνους, Έλληνες (Θουκυδ. Ι. 3) και ο Αμφικτύονας, ο ιδρυτής του Αμφικτιονικού Συνεδρίου^ ώστε όχι μόνο το όνομα, αλλά και ο μόνος και ο αρχαιότερος δεσμός, ο οποίος συνένωνε μεταξύ τους τις διάφορες ελληνικές φυλές, (έλκουν την αρχή τους από την εύφορη περιφέρεια του Άνω Ενιπέα, τέως δήμου Μελιταίας, επαρχίας Δομοκού, όπου η μικρή πόλη Ελλάς)».
Επί του Δευκαλίωνα συνέβη κατά τα μυθολογούμενα και ο ομώνυμος κατακλυσμός, τον οποίο δικαιολογεί επαρκώς η διαρρύθμιση της θεσσαλικής γης.
Οι Μυρμιδόνες και οι Έλληνες κατοικούσαν το νοτιοανατολικό μέρος της Θεσσαλίας, που ονομαζόταν από τον Όμηρο, Φθία και Ελλάς^ κατά τους ιστορικούς χρόνους Θεσσαλική Αχαΐα, και με το όνομα αυτό μνημονευόμενη συχνά από τους αρχαίους συγγραφείς, ως χώρα που ανήκει στη Θεσσαλία, όχι όμως και εντελώς εξαρτημένη απ' αυτήν (Ηροδ. 7, 173). Και το όνομα των Μυρμιδόνων εκλείπει στους ιστορικούς χρόνους, και οι Αχαιοί καλούνται Αχαιοί Φθιώτες προς αντιδιαστολή των ομωνύμων στην Πελοπόννησο.
Το δε όνομα των Ελλήνων που αποδιδόταν κατ' αρχήν σ' αυτούς που κατοικούσαν σε μια μικρή και άσημη γωνία (Μελιταία Δομοκού), επικράτησε σιγά - σιγά στην ελληνική χερσόνησο και ήταν γραμμένο από τη μοίρα να γίνει το αντικείμενο της λατρείας και του σεβασμού όλου του πολιτισμένου κόσμου.
Στη Μεγ. Ελλην. Εγκυκλοπαίδεια του «ΠΥΡΣΟΥ» στο 10 τόμο, σελ 1 στο κεφ. «ΕΛΛΑΣ» αναγράφει: «Οι Έλληνες εν τοις ομηρικοίς έπεσι καλούνται Δαναοί και Αργείοι και Αχαιοί, η δε λέξις Έλληνες απαντά εν αυτοίς άπαξ μόνον (εν τω καταλόγω των νεών, Ιλιάδ. Β, 684) και δη εν τη στενή εννοία, σημαίνουσα τους κατοίκους της εις το κράτος του Πηλέως ανηκούσης Θεσσαλικής Ελλάδος. Άπαξ δε απαντά εν αυτοίς και η λέξις Πανέλληνες, ήτοι εν τη φράσει "Πανέλληνας και Αχαιούς" (Ιλ. Β 530), δι' ης προφανώς σημαίνεται το σύνολο των Ελλήνων, ο στίχος όμως ούτος ηθετείτο ή δη υπό του Αριστάρχου. Πάντως η λέξις Πανέλληνες, ως του σύμπαντος ελληνικού γένους δηλωτική, απαντά αναντιρρήτως το πρώτον περί τα μέσα της Ζ΄ εκατονταετηρίδος παρά τω Ησιόδω (Εργ. & Ημ. 528) και τω Αρχιλόχω (απ. 52/87).
Κατά τας αρχάς της ΣΤ΄ εκατονταετηρίδος το όνομα Έλληνες υπήρχεν εν παγκοίνω χρήσει υπό το ρηθέν γενικό νόημα, διότι ήδη προ του 580 είχεν επικρατήσει η λέξις Ελλανοδίκαι, σημαίνουσα τους κριτάς των Ολυμπιακών αγώνων. Την αιτίαν δι' ην το όνομα Έλληνες (και Ελλάς) και ουχί το όνομα άλλης τινος των πολλών ελληνικών χωρών εξεκίνησε και επεξετάθη εφ' όλον το ελληνικόν έθνος ηγνόουν οι παλαιοί, ουδέ οι νεώτεροι ανεκάλυψαν. Η υπόθεσις ότι τούτο συνέβη υπό την επίδρασιν της δελφικής αμφικτιονίας ολίγην έχει την πιθανότητα.
Ο Έλλην, ο επώνυμος ήρως των Ελλήνων, είναι άγνωστος εις τα Ομηρικά έπη, κατά δε τους μεθ' Όμηρον χρόνους, ότε ανεφάνη η τάσις, ίνα δημιουργώνται επώνυμοι ήρωες δια τα διάφορα ελληνικά γένη, επλάσθη ως επώνυμος του όλου ελληνικού γένους το άχρουν τούτο πρόσωπον εις ο εδόθησαν διάφοροι εκάστοτε γεννήτορες. Απαντά δε το πρώτον εν τω Ησιοδείω καταλόγω, όστις εποιήθη κατά την ΣΤ' εκατονταετηρίδα ως υιός του Δευκαλίωνος και της Πύρρας».
Στο εγκυκλοπαιδικό Λεξικό «Ηλίου» σελ. 65 αναγράφεται: «"ΕΛΛΑΣ ": Το όνομα Ελλάς εμφανίζεται το πρώτον παρ' Ομήρω ως δηλωτικόν τμήματος της Αχαΐας Φθιώτιδος εις την νότιον Θεσσαλίαν (παρά την επαρχίαν Δομοκού).
Κατά την αρχήν των Ολυμπιάδων (776 π.Χ.) το όνομα εξαπλούται από της Φθιώτιδος των Θερμοπυλών προς Νότον, λαμβάνει δε καθολικήν σημασίαν κατά τους Μηδικούς πολέμους, οπότε ο βασιλεύς της Σπάρτης Παυσανίας, μετά την εν Πλαταιαίς μάχην, ανεκηρύχθη "Ελλάνων" (= Ελλήνων) αρχηγός, ήτοι των Πελοποννησίων, των Νησιωτών και των κατοίκων της Στερεάς, όσοι μετέσχον της μάχης εκείνης.
Έλλην πληθ. Έλληνες: Οι κάτοικοι της αρχαίας και της σημερινής Ελλάδος.
Το όνομα Έλλην, ως εθνικόν των εν Ελλάδι κατοικούντων, απαντάται ήδη από του 10ου αιώνος π.Χ. Οι παρ' Ομήρω εκ της Φθίας της Νοτίου Θεσσαλίας (επαρχίας Δομοκού) κατά της Τροίας εκστρατεύσαντες υπό την αρχηγίαν του Αχιλλέως εκαλούντο Έλληνες, Μυρμιδόνες και Αχαιοί.
Πόλις Ελλάς αναφέρεται υπό του Ομήρου ως ανήκουσα εις την επικράτειαν του Αχιλλέως, φαίνεται δε ότι εκ ταύτης το όνομα Έλλην επεξετάθη επί πάντων των κατοίκων της κατά την Θεσσαλίαν και Μακεδονίαν περιοχής, βαθμηδόν δε και νοτιώτερον εις την Στερεάν, Πελοπόννησον, τας νήσους του Ιουνίου και την Κρήτην. Ο Ησίοδος ονομάζει Πανέλληνας όλους τους κατοίκους της Ελλάδος».
Όταν, λοιπόν, έχουμε αυτά τα ιστορικά και γεωγραφικά δεδομένα, καμία αμφιβολία δε γεννάται, ότι η μικρή και ασήμαντη γωνία της σημερινής ελληνικής χερσονήσου, που ονομάζεται «Ελλάς» βρισκόταν στην επαρχία Δομοκού, τέως δήμου Μελιταίας, η οποία κατέχει το βόρειο τμήμα της Όθρης παρά την ευρύχωρη πεδιάδα του Άνω Ενιπέα.
Για εμάς ο μύθος του Έλληνα υπάρχει και η πόλη Ελλάς βρισκόταν βόρεια της οροσειράς της Όθρης, πλησίον της ευρύχωρης πεδιάδας του Άνω Ενιπέα, ανάμεσα και πλησίον των αρχαίων πόλεων Μελιταίας – Φιλιαδώνας (επαρχίας Δομοκού), όπου σώζονται τα αρχαία τείχη.
Η σκαπάνη του αρχαιολόγου καλείται να βοηθήσει για την ανεύρεση του τάφου του Έλληνα καθώς και των λοιπών αρχαιοτήτων.
ΑΝΤΙΘΕΤΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ
1. Άλλοι αρχαίοι συνήψαν το όνομα Έλληνες προς το Ελλοί αλλά α) το Ελλοί δεν είναι όνομα φυλής, β) από το Ελλοί (=οι κάτοικοι) μπορεί να πλαστεί το Ελλάς (ενικ. γη, πόλη) όχι όμως και το Έλλην, γιατί αυτό θα ήταν περιττό, γ) από το Ελλάς ο κάτοικος θα ονομαζόταν Ελλαδικός και ποτέ Έλλην.
2. Άλλοι δέχονται, εσφαλμένως βέβαια, ότι έλαβε το όνομα από κάποιο ποταμό, που φέρει το όνομα αυτό, αλλά τέτοιος ποταμός που να ονομάζεται Έλλην ή Ελλάς δεν υπήρχε στην περιφέρεια των νομών Θεσσαλίας και Φθιώτιδας.
Το όνομα Σπερχειός παράγεται από το ρήμα σπέρχω (=ρέω, ορμητικώς φέρομαι) και συνεχώς ονομάζεται ο ποταμός μ' αυτό το όνομα, εκτός επί Φραγκοκρατίας που ονομαζόταν ο ποταμός Ελλάδα και ακόμη στο θρήνο της Κωνσταντινούπολης (στιχ. 770 και 980) και το 1706 στην περιήγηση του Παύλου Λουκά (Τομ. Α' κεφ. 30 εκδ. 1714).
3. Άλλοι στην ετυμολογία προς το Σελλοί, όμως δε δικαιολογείται.
4. Στο Μεγ. Ετυμολογικό Λεξικό αναφέρεται, ότι υπάρχει «Έλλην παρά το Ελλάς» το οποίο σημαίνει την πόλη, η οποία ακολουθεί το μύθο του Έλληνα, σύμφωνα προς την άποψη του μύθου.
5. Η ετυμολογία η οποία συνάπτει το Έλλην προς τη ρίζα Σελ (Έλλην = λαμπρός) απορρίπτεται, γιατί το Έλλην έχει διπλό λ.
6. Και προς το επίθετο έλλος (έλλοψ = άφθογγος) ότι παράγεται το Έλλην δεν είναι ορθό, γιατί το έλλος (έλλοψ) ψιλούται.
7. Και προς το σελλίζω (ψελλίζω) το Έλλην δεν είναι ετυμολογικά και επιστημονικά ορθό.
8. Το Έλλην, ότι προήλθε από το σέλας - σελήνη - ελάνη είναι παντελώς αστήρικτο.
9. Ομοίως από το Ελλοπία δεν είναι δυνατό να προέλθει το Έλλην, ούτε κάπως δικαιολογείται.
10. Ούτε προς τη λέξη Έλος μπορεί να συναφθεί, γιατί εκτός του ότι γράφεται με ένα λ είναι παντελώς αστήρικτο.
11. Ούτε από τη λέξη σελ Γα (λατιν. SILVA) έγινε το Σελ-Γάνες, Ελλάνες - Έλληνες κ.τ.λ. είναι κι αυτό αστήρικτο.
Αναφέρουμε και μερικές άλλες εκδοχές:
α) Στο Μεγ. Ετυμολ. Λεξικό σελ. 311, 14 διαβάζουμε: «Ελλάς από της Έλλης, θυγατρός του Ξούθου… κλπ». Πώς όμως η Έλλη, η θυγατέρα του Αθάμαντα (Ξούθου), έδωσε το όνομα αυτό, δεν μπορεί να δικαιολογηθεί.
β) Ο Δικαίαρχος, απόσπ. (111 - 2) λέγει: «Η γαρ Ελλάς … αφ' Έλληνος του Αιόλου εκλήθη». Δέχεται δηλ. τη μυθική παράδοση και ανάγει αυτό σε ιστορικό όνομα.
γ) Ο Ang Fic Vorglschiscne Orysmamen 1905, σελ. 116 - 157 συνάπτει το Ελλάς και Έλλην προς το Εθνικό Έλλοπες (Διός ιερό στη Δωδώνη της Ηπείρου) Ησύχ. και Ελλοί ως Ελλά - την οποία γνώμη του ασπάσθηκαν και μερικοί από εμάς, ιδίως οι καταγόμενοι από την Ήπειρο, αλλά κανένα επιχείρημα δεν προσάγει για την ετυμολογία των λέξεων αυτών. Μερικοί άλλοι νεότεροι συγγραφείς και μελετητές επικαλούνται, μετά το 1680, νεότερους ερμηνευτές και ομιλητές όπως:
α) Ο Παχώμιος Ρουσάνος, ο οποίος στη σελ. 294, στίχ. 12 λέγει: «Ο Σπερχειός ως παρά Φθιώταις Ελλάς εγχωρίως καλείται νυν ομωνύμως τη χώρα».
β) Ο Paul Lucas (voyage 1712 - 1719)αναφέρει το όνομα Ελλάδα (= Σπερχειός).
γ) Ο Μελέτιος, Μητροπολίτης Αθηνών 1714, λέγει: «Σπερχειός ως κοινώς το ποτάμι της Ελλάδος».
δ) Το Εγκυκλ. Λεξικό Ελευθερουδάκη στη λέξη «Ελλάς και Ελλάδα» σελ. 291 λέγει: «Ο Σπερχειός υπό του λαού κοινώς καλείται Ελλάδα».
ε) Ο Α. Χατζής, καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών, στην επετηρίδα της Σχολής 1935 - 36, σελ. 128 - 160, αφού ασχολήθηκε με το θέμα αυτό δέχεται την άποψη, ότι από τον ποταμό Σπερχειό που ονομαζόταν «Ελλάς» και ακόμη από την Έλλη, βασίλισσα της Φθίας, έγινε το όνομα Έλλην - Ελλάς, τοποθετεί μάλιστα και την αρχαία πόλη «Ελλάς» στο τμήμα της νότιας Όθρης παρά τον ποταμό Σπερχειό.
Δε νομίζω ότι θα έπρεπε να αδιαφορήσουν και αγνοήσουν την προϊστορία (Μυθολογία) και την αρχαία ιστορία καθώς και τους ασχοληθέντες ειδικώς με το θέμα αυτό αρχαίους συγγραφείς, ιστορικούς και γεωγράφους (Όμηρο, Ησίοδο, Θουκυδίδη, Δικαίαρχο, Στράβωνα, Παυσανία, Alexis Piesson κ.τ.λ.) και να στηριχτούν σε ομιλίες και ερμηνείες, αν και επικαλούνται τις περικοπές αυτών, τις οποίες απορρίπτουν και σφάλλουν μάλιστα δεχόμενοι, ότι οι αρχαίοι συγγραφείς εξαπατήθηκαν. Αντίθετα, ασχολήθηκαν ειδικότερα με το θέμα αυτό, σχεδόν, όλοι.
Εμείς επικαλούμενοι και αποδεχόμενοι την προϊστορία (Μυθολογία) τις ιστοριογεωγραφικές περιγραφές, ερμηνείες και μελέτες των ειδικών ασχοληθέντων με το θέμα αυτό ετυμολογικώς, μυθολογικώς, ιστορικώς και γεωγραφικώς, τοποθετούμε την πόλη «Ελλάς» στην ευρύχωρη πεδιάδα του Άνω Ενιπέα ποταμού, βόρεια της Όθρης και πλησίον των αρχαίων πόλεων Μελιταίας και Πύρρας του τέως δήμου Μελιταίας, σήμερα Δομοκού και επαρχίας Δομοκού, επικαλούμενοι ακόμη και τα εξής: (Όμηρ. Ιλ. Ι 478 - 80).
Ο Φοίνικας, ο γιος του Αμύντορα, ο παιδαγωγός του Αχιλλέα και ήδη γηραιός βασιλιάς των Δολόπων, διηγείται τα σχετικά με τη φυγή του από τη Βοιωτία προς το βασιλιά Πηλέα: «Φεύγων έπειτ' απάνευθε δ' Ελλάδα ευρυχώροιο Φθίην δι' εξικόμην εριβώλακα μητέρα μήλων ες Πηλή άναχθ' ο δε με πρόφρων υπόδεκτο». Δηλαδή: Αφού έφυγε έπειτα από τη Βοιωτία ο Φοίνικας, διέρχεται την ευρύχωρη Ελλάδα και φθάνει στη χώρα Φθία, η οποία είναι τμήμα της Θεσσαλίας (του Πηλέα). Η Ελλάς άρα βρίσκεται βόρεια της Όθρης.
Αυτό δέχτηκε και ο Άγγλος Welter Leal σελ. 1114 επ. Οι περισσότεροι από τους αρχαίους συγγραφείς βρήκαν τον ευρύχωρο τόπο της πόλης «Ελλάς» και καθόρισαν τη θέση αυτής ανάμεσα Παλαιοφαρσάλου και της αρχαίας Μελιταίας και μάλιστα 10 στάδια ή 1850 μ. περίπου βόρεια αυτής. Ομοίως και οι ειδικώς ασχοληθέντες με το θέμα αυτό, όπως ο Wilamowitz (der glaure der hellenen, Berlin 1931) σελ. 66 παρατηρεί ότι η Ελλάς βρισκόταν παρά τη βόρεια Όθρη. Το συμπέρασμά του εξάγεται από του ότι η σύζυγος του μυθικού γενάρχη Έλληνα λεγόταν Οθρηίδα (Οθρηίς).
Στον Όμηρο Έλληνες μνημονεύονται οι υπό τον Πηλέα κατοικούντες τη χώρα Ελλάδα. (Όμηρ. Ιλ. Β 681 - 685).
«Νυν αυ τους όσσοι το Πελασγικόν Άργος έναιον, οι τ' Άλον, οι τ' Αλόπην, οι τε Τρηχίνα νέμοντο, οι τ' είχον Φθίην ηδ' Ελλάδα καλλιγύναικα, Μυρμιδόνες δε καλεύντο και Έλληνες και Αχαιοί^ των αυ πεντήκοντα νεών ην αρχός Αχιλλεύς». Συνεπώς το «Ελλάς» χώρα έχει την προέλευσή του από την αρχαία ομώνυμη πόλη.
Σχετικοί είναι και οι επόμενοι ομηρικοί στίχοι που βεβαιώνουν τα παραπάνω περί Φθίας και Ελλάδας: Στιχ. 480. Κι' αυτός μου απολογήθηκε "Περίλαμπρε Οδυσσέα, το θάνατο μη μου ζητάς με λόγια να γλυκάνεις.
Στιχ. 490. Κάλλιο στη γης να βρισκόμουν, κι ας δούλευα σ' ανθρώπους μικρούς με δίχως βιος πολύ, παρά στον Άδη να είμαι, και βασιλιάς να λέγομαι των πεθαμένων όλων. Ως τόσο για τον άξιό μου το γιο δυο λόγια πες μου, αν βγήκε αυτός στον πόλεμο πρώτος για νάναι ή όχι.
Στίχ. 495. Και δος μου του αψεγάδιαστου Πηλέα μαντάτα, αν έχεις, ακόμη τάχα τον τιμάει ο λαός των Μυρμιδόνων, ή καταφρόνιο γίνηκε της Φτίας και της Ελλάδας.
Στιχ. 498. Tώρα που χεροπόδαρα τα γηρατειά τον πιάσαν. (Ραψωδία Λ. Μετάφραση Αρ. Εφταλιώτη).
ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ
Πρώτος ο Θουκυδίδης (βιβλ. Α, 3) ως εξής ερμηνεύει: «Έλληνος δε και των παίδων αυτού εν τη Φθιώτιδι ισχυσάντων, ης επαγομένων αυτούς επ' ωφελεία εις τας άλλας πόλεις, καθ' εκάστους μεν ήδη τη ομιλία μάλλον καλείσθαι Έλληνες, ου μέντοι πολλού γε χρόνου ηδύνατο και άπασιν εκνικήσαι».
Συνεπώς δέχεται το μύθο, ότι η Ελλάς έλαβε το όνομα από τον Έλληνα το γιο του Δευκαλίωνα και της Πύρρας. Η επέκταση του ονόματος γίνεται περισσότερο με τις κατακτήσεις των εδαφών, αλλά και με άλλους τρόπους.
Για μας η επέκταση έγινε για τους εξής λόγους:
1. Οι Έλληνες, που κατοικούν βόρεια της Όθρης και παρά τον Ενιπέα, κατέχουν ακραία και ορεινή χώρα παρά τα Κοίλα. Η Όθρη είναι μεγάλης σημασίας από φυσικής άποψης διαχώρισμα, σύνορο επιβλητικό.
2. Η από τη μια πλευρά της Όθρης χώρα προς Θεσσαλία είναι εντελώς διάφορη της χώρας προς νότια. Οι Έλληνες, που κατοικούσαν τη βόρεια Όθρη (επαρχίας Δομοκού, τέως δήμου Μελιταίας) είναι ακραίος λαός, ορεσίβιος, πολεμικός πιθανώς δε και πειρατικός. Αυτό κατανόησε καλά ο κριτικός ιστορικός Θουκυδίδης (βιβλ. Α, 3).
3. Ο Ησίοδος (Έργ. & Ημ. 27 απ.) καλεί το γενάρχη Έλληνα φιλοπόλεμο.
4. Ο Όμηρος, ονομάζει τους Μυρμιδόνες (Έλληνες του Ενιπέα ποταμού) φιλοπόλεμους (πρβ. Ιλ. ΙΙ 65, Ψ 129). Έτσι για τις πολεμικές τους επιχειρήσεις κατά των γειτόνων, οι Έλληνες της βόρειας Όθρης του τέως δήμου Μελιταίας, επαρχίας Δομοκού έγιναν γνωστοί παντού και πέραν της Όθρης και παρά τη θάλασσα. Οι γείτονες, λοιπόν, έδωσαν και στο νοτιότερο τμήμα της Όθρης και πέραν αυτού προς τις παραθαλάσσιες περιοχές το ίδιο όνομα, καθώς και σ' αυτούς που δε μιλούσαν την ίδια γλώσσα. Η επέκταση του ονόματος είναι ακόμη αρχαιότερη της ποίησης της Οδύσσειας και του καταλόγου των πλοίων (νεών) της Ιλιάδας (ραψ. Β), του Ησιόδου και του Αρχίλοχου. Πάντως αγωνίστηκε σκληρά κατά των αντιπάλων το όνομα, για να επικρατήσει και διήρκεσε πολλά χρόνια, έπειτα και με την κοινή επιμειξία μεταξύ αυτών που μιλούσαν την ίδια γλώσσα και εκείνων που κατοικούσαν μακριά (δηλ. τους αποίκους) ως κοινό εθνικό όνομα το ελληνικό (πας μη Έλλην βάρβαρος).