ΕΚΔΟΧΕΣ ΟΝΟΜΑΣΙΑΣ -IΣTOPΙΑΣ- ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ.
ΒΟΥΖΓΙΑ, ΒΟΥΖΙΟΝ: αγροτική εορτή θερισμού αφιερωμένη στο θεό της καλλιέργειας και ειδικότερα της καλλιέργειας σίτου. Ιστορικές μαρτυρίες αναφέρουν ότι το οροπέδιο Όρθρυς της Δολοπίας ήταν φημισμένο για τους σιτοβολώνες του και γενικά για τα δημητριακά του προϊόντα. Η προαναφερθείσα εορτή - θεσμός (παρόμοια με Δημήτρια - Νέμεα - Ίσθμια) ενισχύει τη εκδοχή της ύπαρξης της ύπαρξης του χωριού μας απ' την εποχή εγκατάστασης των πρώτων Ελλήνων που κατοίκησαν στη Δολοπία με πιθανή διαφορά στη τοποθεσία του αρχαίου οικισμού και στην σημερινή θέση του χωριού. Η δεύτερη εκδοχή θέλει να συνδέει την σημερινή ονομασία του χωριού με τον οικισμό που υπήρχε στην περιοχή Πλατάνου ή Κιόσκι (ονομασία που αναφέρεται στα συμβόλαια) περιοχή στην οποία αναπτύσσονται τα υδροφυή φυτά ΒΟΥΖΙΑ. Απόρροια των οποίων θεωρείται και η ονομασία του χωριού.
Απ' την αρχαιότητα ήταν κόμβος της μεγάλης οδού η οποία ένωνε την πόλη Μελιταίας με τον Ερινεό (σημερινό Πετρωτό ή Τσατμά δηλαδή χαλάσματα., όνομα που έδωσαν οι Τούρκοι βλέποντας τα ερεiπια του Ερινεού) και οδηγούσε στο Θεσσαλικό κάμπο ανάμεσα από Φάρσαλα και Δίλοφο. Σύμφωνα με πρόσφατες αρχαιολογικές πληροφορίες διαπιστώθηκε ότι η οδός αυτή από Μελιταία περνούσε απ' την περιοχή ΜΠΟΥΛΟΓΟΥΡΝΑΣ και πήγαινε στο κέντρο ανεφοδιασμού το Ενετικό Κάστρο στην περιοχή ΚΟΥΡΙ τοποθεσία ΚΟΥΚΟΥΗΡΟ (αναφέρεται σε συμβόλαια του 1883 η τοποθεσία Παλιό Καστρί ). Στην περιοχή υπάρχουν ευρήματα που μαρτυρούν την ύπαρξη του Ενετικού Κάστρου και Βυζαντινής Εκκλησίας. Αρκετά νομίσματα βρέθηκαν από καλλιεργητές στην περιοχή ΠΥΡΓΑΚΙ (μικρός πυργίσκος) που βρίσκεται απέναντι απ' το Ενετικό κάστρο. (τρία σύνορα Βουζίου - Μαντασιάς- Πολυδέντρι) αυτή η οδός συνέχιζε προς τη σημερινή διασταύρωση Mαvτασιάς με κατεύθυνση το Ζούπουρνο και στην περιοχή του Λόγγου περνούσε απέναντι στην περιοχή ΤΡΙΑ ΔΕΝΤΡΑ (από εκεί ερχόταν ο μεγάλος δρόμος του Δομοκού και πήγαινε στα χωριά Πετρωτό – Αχλαδιά (καρατζαλιόστρατα). Συνεχίζοντας μετά τα τρία Δέντρα πήγαινε ανάμεσα Πετρωτό και Αχλαδιά δίπλα απ' το κάστρο του Ερινέου και το σημερινό Κιοτίκι και συνέχιζε δεξιά απ' τη Κακκόσκαλα ή Κακκοσκάλι με κατεύθυνση το θεσσαλικό κάμπο. Στο ύψος του κάστρου του Ερινέου και στην περιοχή Κιοτίκι υπάρχει υπόγεια διάβαση που είναι κάθετη στο δρόμο και συνδέει αυτό με την απέναντι πλευρά.
Κατά την Τουρκοκρατία σε μια από τις αποτυχημένες επαναστατικές προσπάθειες στη περιοχή είχε διεξαχθεί το 1740 μεγάλη μάχη στο χωρίο μας με τον οπλαρχηγό Κυριάκο Βασδέκη στην τοποθεσία Mπoυλγόρεμα όπου σκοτώθηκαν 600 Τούρκοι.
Μετά την επανάσταση του 1857 ΟΙ κάτοικοι της επαρχίας Δομοκού σκόρπισαν άτακτα προς τα χωριά της Λαμίας (της ελεύθερης περιοχής) στη Τσoπαvάτα Νταιτσιά ή Λυγαριά, Λιαvoκλάδι, Καστρί Μ. βρύση, Λιμογάρδι.
Οι τούρκοι με έδρα το Τσάτμα σκόρπισαν το πανικό με αvτiπoινα στην επανάσταση ή με αφορμή συκοφαντίες που εκτοξεύτηκαν εναντίον των Ελλήνων.
Με το διορισμό του Επισκόπου Χρύσανθου (1867-1878) βλέπουμε τη συγκέντρωση φoβισμένων και διασκορπισμένων Kατοίκων της περιοχής και ίδρυση αλληλoδιδακτικών σχoλείων.
Για τον πληθυσμό της επαρχίας Δομοκού δεν υπήρχαν επίσημα στοιχεία. Βέβαιο είναι ότι στην επαρχία τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας κατοικούσαν Έλληνες και Τούρκοι σε αναλογία 3 προς 1.
Τη Γκόλφω ή την Ισμέ (αντίστοιχη ηρωίδα Τούρκων) την έπαιζαν σε γιορτές ή σε εξετάσεις.
Αντλώντας στοιχεία για το πληθυσμιακό καθεστώς του χωριού απ' το «χρονικά της Επαρχίας Δομοκού» βλέπουμε πως το 1880 το Βούζι ήταν χωριό με αμιγή Τούρκικο πληθυσμό 200 κατοίκων (πληροφοριακά απ' τα «οδοιπορικά Ηπείρου και Θεσσαλίας» του Υπουργείου Στρατιωτικών εκδ. 1880).
Απ' τους πρώτους Έλληνες που επανήλθαν ή πρωτοήρθαν και εγκαταστάθηκαν
στο χωριό είναι γνωστά τα εξής 13 επώνυμα.
1. Ερανδίας Βας.
2. Mακρυγγιάννης Γιαννάκης του Ιωάννη
3. Γιαννάκης Κώνστας
4. Παπασταθόπουλος Ευστάθιος
5. Παπασταθόπουλος Θεοχ.
6. Πλιάτσικας Δημ.
7. Τριγώνας
8. Τριγώνας
9. Τσιάγκας Ανδρέας
10. Τσιάγκας Δημ.
11. Μπακογιάννης Κ.
12. Τσουκνίδας Αχ.
13. Τσιώτσος
Αυτά τα ονόματα είναι γραμμένα στον εκλογικό κατάλογο του 1883 μαζί με 58 τούρκικα ονόματα. Την ύπαρξη μεικτού πληθυσμού επιβεβαιώνει η πληροφορία απ' τον Γκούβα Ανδρέα που μας λέει βλέπουμε πως ο Τσάγκας εγκαταστάθηκε στην περιοχή διαμένοντας πρώτα στη Γερακλή (η γερακλή : ήταν τόσο κλειστό μέρος που μόνο γεράκια ησύχαζαν εκεί ενώ το δεύτερο συνθετικό (-λη) έχει τούρκικη ρίζα και σημαίνει τόπος) για πρoφύλαξη. (Μετά την απελευθέρωση έγινε το Γερακλί). Μαρτυρία της Τσάγκας Ζωής, γιαγιά του Γκούβα Ανδρέα την οποία μας μετέφερε, επιβεβαιώνει τη συμβίωση της με Οθωμανούς κατοίκους για 8 χρόνια περiπoυ με αποτέλεσμα την εκμάθηση από μέρους της, της τούρκικης διαλέκτου. Μετά την απελευθέρωση με τη δημιουργία των Δήμων δόθηκε εντολή όλα τα χωριά να πάρουν πάλι το όνομα που είχαν πριν τη Τουρκοκρατία. Έτσι το χωριό μας στη σημερινή του τοποθεσία διατήρησε το όνομα Βούζι αν και γίναν προσπάθειες να μετονομαστεί σε Πλάτανος. Γραπτό κείμενο που αναφέρεται σε γεγονότα πριν το 1881 αναφέρει κατά λέξη «Προύχοντας κάτοικος Βουζίου ληστεύθηκε στη περιοχή» (πληροφορία από κ.Γαλλή). Μαρτυρίες των γερόντων του χωριού λένε πως η ονομασία του χωριού επί Τουρκοκρατίας στη σημερινή του τοποθεσία ήταν «Νταουσάνυ» που στα τούρκικα σημαίνει λαγότοπος, βλέποντας το γραπτό κείμενο που ονομάζει τον προύχοντα κάτοικο Βουζίου μπορούμε να συμπεράνουμε πως ο λαγότοπος ίσως ήταν προσδιορισμός ευρύτερης περιοχής.
Άλλοι πάλι ισχυρίζονται πως ονομάστηκε Νταουσάνι εξ' αιτίας της πληθώρας των Δέντρων Δαμασκηνιών που τις αποκαλούμε «Nταoυσανιές».
Παλαιοχριστιανικοί συνοικισμοί σε άλλες τoπoθεσiες ήταν στη θέση «Κιόσκι» χτισμένος δiπλα στον αιωνόβιο Πλάτανο στη μαγούλα με τη βρυσούλα και τη παλιά καρσούτα, (λέγεται πως οι Τούρκοι όπου εύρισκαν νερό δημιουργούσαν και μια καρούτα για ανάπαυση της ψυχής) και στις τoπoθεσiες Κεραμαριό, Προσήλια.
Στο συνοικισμό Πλάτανο στο Τουρκονεκροταφείο, θάφτηκε η πρώτη Ελληνίδα - Μαλιάγκα Αικατερίνη, το οποίο βρισκόταν στο σημερινό χωράφι του Χαριζόπουλου
Στο βούζι υπάρχουν 13.000 καλλιεργήσιμα στρέμματα και 4.000 χέρσα. Συνολικά 17.000 στρ. τα οποία αναφέρονται στον αναδασμό που πραγματοποιήθηκε το 1962. Τα χωράφια του χωριού αγοράστηκαν από τους Έλληνες το 1882 μετά την απελευθέρωση της 8ης Αυγούστου 1881 απ' το Τούρκικο ζυγό ημερομηνία άπελευθέρωσης της επαρχίας Δομοκού.
Τα χωράφια του χωριού πούλησαν στους Έλληνες οι: Αλή Κούλας, Nταλiπη, Λασάχασαν, Ντήβάλη, Σάλι Φέτα, Φεταπούλου, Kαντήρ, Σακίρ, Κιοσέ χασάν, Κοντσά Κούρτη, τραχάνη, Κουρή.
Οι Έλληνες απ' την ελεύθερη Φθιώτιδα ( οι οποίοι επί Τουρκοκρατίας μετακινήθηκαν προς τα χωριά της Λαμίας μετά την απελευθέρωση το χειμώνα του 1897), επανήλθαν προς το χωριό μας προερχόμενοι απ' τα χωριά Καστρί (Κόκκινος), Μ. βρύση (Πολυμερόπουλος, Μαργαρίτης), Λιανοκλάδι (Κικής) Τσσπανάτα Λυγαριά (Τσιάγκας).
Το Βούζι από το 1883 μέχρι το 1912 ήταν συνοικισμός του Δήμου Θαυμακών (με έμβλημα δυο σταυρωτά κανόνια).
Το 1912 ιδρύθηκε κοινότητα με έδρα το Βούζι (οι έδρες των κοινοτήτων ήταν στα κεφαλοχώρια) που περιείχε του συνοικισμούς «Βουζίου» και «Γερακλίου».
Το 1912 ψήφισαν στο Βούζι τα χωριά της περιοχής Πετρωτό, Αχλαδιά, Λεύκα. Το 1936 στις 4 Αυγούστου εκλέγεται πρόεδρος κάτοικος απ' το συνοικισμό Γερακλίου (εξαιτίας του διαχωρισμού σε δύο συνδυασμούς των κατοίκων του Βουζίου) μέχρι το 1939.
Έτσι φαινόταν μια άτυπη μεταφορά της κοινότητας στο Γερακλί επειδή οι κάτοικοι ήταν αναγκασμένοι για γρήγορη διεκπεραίωση των εργασιών τους να πηγαίνουν αυτοί να βρίσκουν τον πρόεδρο.
Επίσης μεταφέρθηκε και το σχολείο εκεί λόγω έλλειψης δασκάλου.
Το 1946 το Γερακλί αποσπάστηκε και αναγνωρίστηκε πλέον σαν κοινότητα. Το διαχωρισμό των κατοίκων έκανε ο υπάλληλος Πεπονής.