ΛΙΜΝΗ ΞΥΝΙΑΔΑ

ΛΙΜΝΗ ΞΥΝΙΑΔΟΣ - ΕΝΑΣ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΠΟΥ ΧΑΘΗΚΕ .......

Η αποξηραμένη σήμερα Λίμνη Ξυνιάδος, ένας παράδεισος στο κέντρο της Ελλάδας, που η ελλιπής γνώση για την αξία της στα μέσα του προηγούμενου αιώνα, στέρησε την ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου από ένα μοναδικής αξίας και βιοποικιλότητας υγρότοπο. Η έναρξη των αποξηραντικών έργων έγινε στις 10 Δεκεμβρίου 1936.Τα έργα όμως επιβραδύνθηκαν λόγω του Ελληνοϊταλικού πολέμου, της περιόδου κατοχής αλλά και του εμφυλίου, κατά τη διάρκεια του οποίου η «Γεωργική Εταιρία ΞΥΝΙΑΣ Α.Ε.» ως διάδοχος της αρχικώς αναδόχου εταιρίας «Λ. ΚΑΝΖΟΥΧ & Σία», συνέχιζε την εκτέλεση του έργων, υπέστη ολοκληρωτική καταστροφή των εγκαταστάσεών της, των μηχανημάτων, αλλά και των γεωργικών της εργαλείων. Ξανάρχισε τις εργασίες της το 1950 και επανόρθωσε τις ζημιές και καταστροφές που είχαν προκληθεί χωρίς να τύχει καμιάς κρατικής αποζημίωσης ή ενίσχυσης. Η λίμνη Ξυνιάδα δημιουργήθηκε πιθανώς από τεκτονικό βύθισμα, αναφέρεται δε από τονΗρόδοτο και τον Απολλώνιο τον Ρόδιο (Ήλυθε δ' αύ Μόψος Τιταρήσιος, όν περι πάντων Λητοΐδης εδίδαξε θεοπροπίας οιωνών ηδέ και Ευρυδάμας Κτιμένου πάις άγχι δε λίμνης Ξυνιάδος Κτιμένην δολοπηίδα ναιατάακεν» Ήλθε κι ο Τιταρήσιος ο Μόψος που για όλες ο Απόλλωνας τον δίδαξε τις προφητείες των οιωνών και του Κτιμένου ο Ευρυδάμας, που κοντά στη λίμνη Ξυνιάδα εκατοικούσε, στην Δολοπική Κτιμένη ( Απολ. Ροδίου, Αργοναυτικά).

Το όνομά της οφείλει σύμφωνα με κάποιους στην μικρή ομώνυμη πόλη που υπήρχε κατά την αρχαιότητα πάνω στην μικρή νησίδα που βρίσκονταν στην Νοτιοανατολική όχθη της, κατ'; άλλους δε στη λέξη ««Κοινή» αρχαϊκώς Ξοινή» επειδή βρισκόταν στο μεταίχμιο της Στερεάς Ελλάδας και της Θεσσαλίας. Άλλοι πάλι αποδίδουν το όνομά της στις Ξυνίες Νύμφες που κατά την λαϊκή παράδοση κατέβαιναν από τα γειτονικά βουνά για να λούσουν τα μακριά τους μαλλιά. Βρίσκεται πάνω στο οροπέδιο της Όθρυος σε ύψος 463 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας και εντός της λίμνης πριν την αποξήρανσή της υπήρχαν προς την Ν.Α. όχθη της δύο νησάκια και στο μεγαλύτερο από αυτά που είχε ύψος περί τα 100 μ. πάνω από την επιφάνεια της λίμνης, υπάρχουν και σήμερα τα ερείπια των τειχών της αρχαίας Ακροπόλεως Ξυνιάδος, μυκηναϊκής εποχής , με περιφέρεια 940 μ. Το αρχαίο τείχος έχει καλυφθεί σε κάποια σημεία με βυζαντινή οχύρωση η οποία κατά τον μεσαίωνα χρησίμευε και για την προστασία τουΦεουδάρχη. Βαθιά τάφρος χώριζε την νησίδα από την ξηρά με την οποία επικοινωνούσε μέσω στενού πέτρινου διαδρόμου ( καλντερίμι ) και ξύλινης γέφυρας στη θέση της οποίας κατά τον μεσαίωνα υπήρχε η «κινητή γέφυρα» που προάσπιζε την είσοδο του φρουρίου και επέτρεπε την επικοινωνία με την ξηρά. Το ζεστά πρασινογάλαζα νερά της λίμνης φιλοξενούσαν πλήθος ψαριών όπως οι τούρνες ,τα γλήνια, οι κυπρίνοι, οι κέφαλοι, οι πλατίτσες, οι πελεκούδες, οι τσερνίτσες , τα χανιά, ο τόνος, τα χέλια και πολλά άλλα είδη, όπως και ποικιλία πτηνών και θηλαστικών υπό εξαφάνιση σήμερα όπως η βίδρα (ενυδρίδα). Οι λόγοι που επέβαλαν την αποξήρανση της λίμνης ήταν η υγεία των παραλιμνίων κατοίκων που μαστίζονταν από την ελονοσία, η προστασία των εδαφών της θεσσαλικής πεδιάδας από τις χειμερινές πλημμύρες στην περιοχή των Σοφάδων, αλλά και η αποκάλυψη νέων καλλιεργήσιμων εκτάσεων με σκοπό την παραχώρησή τους στους ακτήμονες αλλά και στους ψαράδες που θα έχαναν τη δουλειά τους. Τα νερά της λίμνης διοχετεύθηκαν μέσω του χειμάρρου Ωνωχόνου ή Πενταμίλλη στον Ενιπέα ή Φαρσαλίτη και από εκεί στον Πηνειό. Με μια εξωτερική τάφρο μήκους 7 χιλιομέτρων και μέγιστου βάθους 12 μέτρων, εσωτερικά της λίμνης με τάφρο 5 χιλιομέτρων αλλά και μέσω δύο σηράγγων μιας μήκους 40 μέτρων κάτω από την σιδηροδρομική γραμμή και μιας μήκους 23 μ. κάτω από τη γραμμή «Ντεκοβίλ» - Δημοσίου δρόμου. Το όλο έργο παρουσίασε πολλές δυσκολίες καθώς λόγω της βραχώδους εκσκαφής , της αστάθειας των εδαφών και της εκσκαφής εντός λασπώδους, υγρού εδάφους, αποκλείονταν η χρήση απλών σκαπτικών μηχανημάτων. Για το λόγο αυτό χρειάστηκε η κατασκευή και η επιτόπου συναρμολόγηση, ειδικής αναρροφητικής πλωτής βαθυκόρου βάση μελέτης και σχεδίων του Μηχανολόγου-Μηχανικού Μιχ. Συκώκη , στο μηχανουργείο «Ν. Ι. Δρίτσα» στον Πειραιά, χάρη στην οποία έγινε η εκσκαφή των μη βραχωδών τμημάτων εντός και εκτός της λίμνης και αποχετεύτηκαν τα 120 εκατ. κυβικά μέτρα νερού. Σήμερα ο πυθμένας της λίμνης καλλιεργείται κυρίως με αρδευόμενες ανοιξιάτικες καλλιέργειες(ζαχαρότευτλα, αραβόσιτος, βιομηχανική τομάτα κλπ). Η μείωση της απόδοσης όμως των παραπάνω εκτάσεων , η πτώση του υδροφόρου ορίζοντα, αλλά και άλλοι παράγοντες καθιστούν ως μόνο άξονα ανάπτυξης της ευρύτερης περιοχής την πλήρη αποκατάσταση της λίμνης Ξυνιάδος. Για το σκοπό αυτό ο Δήμος Ξυνιάδος με την Νομαρχία Φθιώτιδος ως φορέα υλοποίησης και το ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΟΥΛΑΝΔΡΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ-ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΟΤΟΠΩΝ-ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ, ξεκινούν μελέτη σχετική με την αποκατάσταση της λίμνης για να αποκαταστήσουν, ίσως, μια αδικία του παρελθόντος προς τη φύση που τόση ανάγκη την έχουμε σήμερα.

Γράφει ο Δημήτρης Καρέλης
Φωτό: Η Λίμνη Ξυνιάδα όπως θα έπρεπε να είναι σήμερα και ψαράδες στη λίμνη το 1936

Ομβριακίτες στον αναδασμό της λίμνης το 1952.