1.ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΕΛΕΟΥΣΗΣ ΞΥΝΙΑΔΟΣ Ηγούμ. Αρχιμ. Αθανάσιος Σύρος (μον.1).
Στο χωριό Ξυνιάδα Δομοκού είναι κτισμένο το Μοναστήρι της Παναγίας της Ελεούσης. Το Μοναστήρι κτίσθηκε το 1962 με θαυματουργικό τρόπο. Η εμφάνιση της Παναγίας σέ όραμα υπέδειξε στους κατοίκους του χωριού σέ βάθος 1,50 μ. μέσα στο χώμα την εικόνα της πού φέρει την επιγραφή "Μήτηρ Θεού Ελεούσα". Η εικόνα φαίνεται να ανήκει στην εποχή της εικονομαχίας, διατηρείται σέ καλή κατάσταση παρά την επί αιώνες παραμονή της στο χώμα και είναι το μεγάλο κειμήλιο της Μονής. Στο σημείο της εύρεσης ανηγέρθη μικρός ναός. Η προσέλευση όμως πολλών προσκυνητών οδήγησε στην θεμελίωση ενός μεγαλυτέρου ναού το 1965 ο οποίος με την συμπαράσταση και την υλική βοήθεια των χριστιανών, αποπερατώθηκε τον Αύγουστο του 1966. Κοντά στο ναό ανοικοδομήθηκαν κελιά και τα άλλα απαραίτητα κτίσματα. Το 1972 έγιναν τα εγκαίνια της νέας Μονής, η οποία δεν άργησε να αποκτήσει μεγάλη φήμη. Ο υμνογράφος Γεράσιμος μοναχός Μικραγιαννανίτης συνέθεσε την ακολουθία της Ευρέσεως της εικόνος, η οποία εορτάζεται την 21η Ιουνίου. Στο Μοναστήρι με την άοκνη φροντίδα του ηγουμένου και την πρόθυμη συμπαράσταση των προσκυνητών ανηγέρθη Γηροκομείο γιά την περίθαλψη των απόρων γερόντων της περιοχής.
Εορτάζει την 21η Ιουνίου. Τηλ. 2232.0.51203.
2. ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΤΙΝΙΤΣΑΣ Ηγούμ. Αρχιμ. Αγαθόνικος Αναγνωστόπουλος (μον. 3).
Το Μοναστήρι της Παναγίας της Αντίνιτσας βρίσκεται στις πλαγιές του όρους Όθρυς. Κατά την επικρατούσα άποψη το προσωνύμιό της έχει σχέση με την αρχαία πόλη Αντινοίτισσα πού ίδρυσε στην Όθρυ ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Αδριανός τον Β΄ μ.Χ. αιώνα. Το Μοναστήρι καταστράφηκε ολοσχερώς από τις κατοχικές δυνάμεις το 1944. Το καθολικό πού καταστράφηκε ήταν ένα χάρμα οφθαλμών όπως υποστηρίζεται από τούς μελετητές. Ήταν αθωνικού τύπου, τετρακιόνιος σταυροειδής μετά τρούλου. Ήταν το αρχαιότερο Καθολικό Μονής μεταβυζαντινών χρόνων πού εμιμείτο τα αγιορείτικα καθολικά έχουν τον Κωσταντινοπολιτικόν Σταυροειδή τύπον, με πλάγιους χορούς και μικρά τρουλωτά παρεκκλήσια δεξιά και αριστερά του Ιερού Βήματος. Αντίγραφο αυτό του παλαιού Ναού είναι το σημερινό Καθολικό πού ανηγέρθη το έτος 2000.
Από την καταστροφή διέφυγε η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας.
Κατά την επανάσταση η Μονή έλαβε ενεργό μέρος και απετέλεσε κέντρο αντίστασης καί ορμητήριο των αγωνιστών. Κατά την εθνική ανεξαρτησία η Μονή με βάση το διάταγμα του 1833 του Όθωνος διαλύθηκε και συγχωνεύθηκε με την Μονή Αγάθωνος. Το 1834 την επισκέφθηκε ο Βασιλιάς Όθων, όπως φαίνεται από την διασωθείσα προσφώνηση του ηγουμένου. Το 1968 από χριστιανούς της περιοχής άρχισε μια προσπάθεια συγκέντρωσης χρημάτων υπέρ της Μονής. Το 1969 άρχισε η ανοικοδόμησή της. Με την φροντίδα του Ηγουμένου κατασκευάσθηκαν νέες πτέρυγες και κελιά, τραπεζαρίες, παρεκκλήσια και χώροι γιά τή φιλοξενία των προσκυνητών. Στη Μονή φυλάσσονται τεμάχια λειψάνων αγίων τα οποία εκτίθενται προς προσκύνηση.
Περί της Μονής Αντινίτσης έγραψαν οι: Σωτηρίου εις την χριστιανική Αρχαιολογία του και Ορλάνδος εις την επετηρίδα Εταιρεία Βυζαντινών Σπουδών.
Εορτάζει την 8η Σεπτεμβρίου. Τηλ. 2231.0.96720.
3. ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ ΜΕΛΙΤΑΙΑΣ Ηγουμ. Μαριάμ Καλογιάννη (μον. 3)
Το Μοναστήρι βρίσκεται σέ υψόμετρο 800 μέτρων στην περιοχή της αρχαίας Μελιταίας. Γιά τήν οικοδόμησή του μάλιστα χρησιμοποιήθηκαν υλικά από τό τείχος της Μελιταίας. Η Μονή κτίσθηκε κατά τήν περίοδο της Τουρκοκρατίας ενω τά κελλιά καί ο περίβολος της Μονής είναι κτίσματα των αρχών του 20ου αιώνος. Τό καθολικό είναι ρυθμού Βασιλικής μέ τρούλλο. Γίνονται σήμερα προσπάθειες γιά τήν ανακαίνιση καί συντήρισή του από τούς ευσεβείς κατοίκους της περιοχής καί τόν πολιτιστικό σύλλογο Μελιταίας. Τό 1917 ο Ηγούμενος Αμφιλόχιος Παπαδημητρίου από τή Δωρίδα έκτισε κελλιά καί τήν πύλη της δυτικής πλευράς. Τό σπουδαιότερο κειμήλιο της Μονής είναι ένας τετράγωνος ογκόλιθος πού στηρίζει τήν πλάκα της αγίας Τραπέζης, πού περιέχει χαραγμένο κείμενο συνθήκης μεταξύ Μελιταίων καί Πηρέων του 3ου π.Χ. αιώνος. Επίσης στή Μονή σώζεται η προκήρυξη των επαναστατών της 15ης Φεβρουαρίου του 1854, πού εκεί στή Μονή υπέγραψαν ο Ηγούμενος Γρηγόριος καί οι πρόκριτοι των χωρίων Αβαρίτσας (νυν Μελιταίας) καί Νεοχωρίου. Πολλά διηγούνται οι χριστιανοί γιά θεια οράματα καί θαύματα στόν αγιασμένο χώρο της Μονής.
Εορτάζει του Αγίου Πνεύματος. Τηλ. 2232.0.41111.
4. ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΟΜΒΡΙΑΚΗΣΤηλ. 2231.0.31332, Ηγουμ. Αννα Γεωργιάδου
Σε απόσταση 5 λεπτών από τήν κωμόπολη Ομβριακή ευρίσκεται η Ιερά Μονή του Αγίου Αθανασίου κτίσμα του 1565. Σύμφωνα μέ τό χρονικό της Μονης τό οποίο συνέγραψε ο Επίσκοπος Θαυμακού Αθανάσιος καί τό οποίο ανεύρε καί αντέγραψε δύο ημέρες πρίν πυρποληθεί η Μονή από τούς Τούρκους (4 Μαϊου 1897) ο αρχαιολόγος Ν.Ι. Γιαννόπουλος, η Μονή, πού πρίν ήταν Σκήτη, εκτίσθη υπό τινος Μοναχού Μετεωρίτου, Αθανασίου ονόματι τό έτος 1565. Ο Επίσκοπος Θαυμακού Ιάκωβος τό έτος 1619 εβελτίωσε τό κτιριακό συγκρότημά της καθώς επίσης καί τό έτος 1750 τό αυτό έπραξε καί ο Ηγούμενός της Δαβίδ. Ο νάρθηκας ιστορήθηκε μέ ωραίες τοιχογραφίες όπως μαρτυρεί έμμετρος επιγραφή του Επισκόπου Θαυμακού Ζαχαρίου τό έτος 1801. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν καί οι τοιχογραφίες του εσωτερικού του Καθολικού έργα των αγιογράφων, Γεωργίου, Γεωργίου καί Ιωάννου εκ κώμης Μαυρίλου όπως μαρτυρεί η επιγραφή άνωθεν της εισόδου, εσωτερικά του ναού.
Στή Μονή φυλάσσονται πολλά άγια Λείψανα, όπως του Ευαγγελιστού Λουκάς, του Οσίου Ιωάννου του Κρητός κ.α.
Σήμερα επαναλειτουργεί μέ μία Μοναχή καί ανασυγκροτείται μέ τήν συμπαράσταση του ευσεβούς λαού της περιοχής.
Εορτάζει τήν 18η Ιανουαρίου καί τήν 2α Μαϊου. Τηλ. 2232.0.31465.
www.imfth.gr/naoi.htm