Η Μελιταία πήρε το όνομά της από την αρχαία πόλη των Αχαιών Φθιωτών, Μελίτη ή Μελιταία, πάνω στα ερείπια της οποίας είναι χτισμένη.
Ως Αβαρνίτζα, η σημερινή Μελιταία, αναφέρεται στην γνωστή «πρόθεση» των αφιερωτών της Ιεράς Μονής της Ρεντίνας, στο φ. 25α με τους οικισμούς Δραμάλα, Λευθεροχώρι και Παλαμά. Στα φ. 25β - 26α υπάρχουν γραφές μεταγενέστερες της πρώτης.
Η αναφορά αυτή μας βεβαιώνει ότι ο οικισμός ήκμαζε πολύ πριν και κατά το 1640, έτος κατά το οποίο χρονολογείται η «πρώτη γραφή», είναι πιθανό όμως να κατοικείται συνεχώς από αρχαιοτάτων χρόνων ίσως μόνο με μικρές διακοπές λόγω πολέμων και καταστροφών.
Πιθανώς πήρε το όνομα Αβαρίτσα κατά το Μεσαίωνα και μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους το έτος 1883 και ως το 1912 υπήρξε η έδρα του Δήμου Μελιταίας. Το 1890 ο δήμος προήχθη από Γ΄σε Β΄τάξεως με το β.δ. της 27-9-1890 (ΦΕΚ 324/7-12-1890). Τα χωριά που αποτελούσαν το Δήμο Μελιταίας ήταν η πρωτεύουσα Αβαρίτσα και οι οικισμοί Χιλιαδού (Φιλιαδώνα), Νεοχώρι, Καραχασάν (Σχισμάδα), Μαντασιά, Αλήφακα (Καρυές), Δραχανί (Πολυδένδρι), Δραμάλα (Μακρολείβαδο) και Παλαμάς.
Στο Δήμο ανήκε και η Μονή Αγίας Τριάδος Αβαρίτσας που βρίσκεται Νότια του οικισμού και σε υψόμετρο 800 περίπου μέτρων και απέχει από τη Μελιταία ένα τέταρτο της ώρας με πεζοπορία. Από το 1912 αποτέλεσε ίδια κοινότητα και μετονομάστηκε από κοινότητα Αβαρίτσας σε κοινότητα Μελιταίας στις 27-2-1915 (ΑΥΕ 7064 της 27-2-1915, ΦΕΚ 89/Α΄της 4-3-1915).
Δημήτρης Καρέλης