Λίγα
υποδήματα σε αυτόν τον κόσμο, έχουν τόσο μακρά ιστορία και συντροφεύουν
τα «πατήματα» ενός λαού για περισσότερο από έναν αιώνα.
Πρόκειται για την Κρητική μπότα - κοινώς το στιβάνι – που μπορεί να ξεκίνησε να φοριέται στις αρχές του 19ου αιώνα
από τους χωρικούς που ήθελαν να προστατεύσουν τα πόδια τους από τα
κακοτράχαλα χαράκια, και το έκαναν δένοντάς το με δέρμα, ταυτίστηκε όμως
στη συνέχεια με την κρητική παραδοσιακή φορεσιά και τη λεβεντιά του
Κρητικού.
Βέβαια, για να
είμαστε ειλικρινείς, πρέπει να σημειώσουμε ότι εκτός από τις χαρές και
τις λύπες των Κρητικών, το παπούτσι αυτό πέρασε και μια εποχή που
λοιδορήθηκε από τους «πρωτευουσιάνους» καθώς το φορούσαν κυρίως οι
βοσκοί πάνω στα βουνά κι όταν κατέβαιναν στη «χώρα» ξεχώριζε από μακριά,
επειδή ήταν ιδιαίτερα χοντροκομμένο.
Σήμερα όμως το
στιβάνι είναι το μόνο παπούτσι που αξίζει τα λεφτά του, είναι
χειροποίητο, δερμάτινο από πάνω ως κάτω, κομμένο και ραμμένο ακριβώς στα
μέτρα του κατόχου του.
Το φοράνε όλοι ανεξαιρέτως, από γαμπρούς και χορευτές μέχρι πολιτικούς, δικηγόρους και Πατριάρχες!
Για του λόγου το αληθές, πριν 20 ημέρες ένα ζευγάρι στιβάνια, ταξίδευσε
προς την Αφρική από την Αγία Βαρβάρα με παραλήπτη τον Πάπα και Πατριάρχη
Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής Θεόδωρο Β'.
Κατασκευαστής
τους, ένας από τους παλαιότερους και εναπομείναντες στιβανάδες όχι μόνο
στο νομό Ηράκλειου αλλά και την Κρήτη, ο κ. Μανώλης Νινιράκης που
διατηρεί ακόμα το παραδοσιακό στιβανάδικό του, στην Αγία Βαρβάρα.
Ο ίδιος έχει
πουλήσει πολλά ζευγάρια Κρητικής μπότας, όχι μόνο σε κτηνοτρόφους αλλά
και σε "επώνυμους|, ενώ μερικά έφτασαν και στη Βουλή αφού τα προτίμησαν,
οι κύριοι Βύρων Πολύδωρας και Δημήτρης Τσοβόλας.
Ο κ. Νινιράκης ετοιμάζει παραγγελίες και για το εξωτερικό, εκτός από Αθήνα και Θεσσαλονίκη ενώ τα προτιμούν, όπως είπε στο MadeinCreta και στη Γαλλία για την ιππασία.
«Τώρα το στιβάνι δεν είναι όπως παλιά που το φορούσαν μόνο στα όρη και έκανε αρνητική εντύπωση επειδή ήταν χοντροειδέστατο.
Τώρα το φορούν περισσότερο οι άνδρες της πόλης και λιγότερο οι κτηνοτρόφοι σε ένα ποσοστό 60% προς 40%».
Ο ίδιος, όση ώρα μιλούσε στο MadeinCreta δεν
άφησε το παπούτσι από τα χέρια του. Μέσα στο μαγαζί του ο γιος του
Μιχάλης και ένας ακόμα συγχωριανός που δεν παίρνουν πνοή από τις
παραγγελίες.
Όχι επειδή έχει αυξηθεί η δουλειά όπως διευκρινίζει αλλά επειδή λιγόστευσαν οι τεχνίτες.
«Παλιά κάθε χωριό είχε 4-5 στιβανάδες, τώρα άντε ψάξε να τους βρεις… Λίγοι, μείναμε λίγοι…» λέει μάλλον με παράπονο. «Ευτυχώς
τα παιδιά εδώ θα συνεχίσουν τη δουλειά , διότι το στιβάνι είναι
μοναδικό παπούτσι , φτιάχνεται μόνο στα χέρια, και είναι το μόνο υπόδημα
που δεν θα μπει στη μαζική παραγωγή της Κίνας!»
Ο ίδιος ξεκίνησε τη δουλειά κάπου στη δεκαετία του 50, την έμαθε δίπλα σε ένα μπάρμπα του, πριν αυτονομηθεί.
«Την εποχή που εμείς βγαίναμε από τα σχολεία δεν υπήρχε η
δυνατότητα για σπουδές. Τα παιδιά των φτωχών πήγαιναν στις τέχνες και
στη γη. Σπούδαζαν μόνο τα παιδιά των πλουσίων. Τότε υπήρχαν δυο
γυμνάσια, ένα στην Πόμπια και ένα στο Ηράκλειο. Όπου και να πήγαινες
ήθελες λεφτά και λεφτά δεν υπήρχαν…»
Βέβαια ο κ.
Μανώλης Νινιράκης δεν το μετάνιωσε. Όχι μόνο αγάπησε τη δουλειά αλλά
ήταν και από τους τεχνίτες που προσπάθησαν να κάνουν το στιβάνι πιο
κομψό. Έβαλαν τις ζάρες στο δέρμα, λέπτυναν κατά πολύ τη σόλα, το έκαναν
πιο εφαρμοστό στη γάμπα, πιο εύχρηστο και πιο φινετσάτο.
Με το ίδιο
μεράκι που τα έφτιαχνε τότε, με το ίδιο συνεχίζει και τώρα. Δεκάδες
καλούπια είναι στη σειρά τους πάνω στα παλιά ράφια. Δέρματα από εδώ και
από εκεί... Ψαλίδια, πρόκες, κόλες και βελόνες.
Διότι αυτό το παπούτσι ράβεται στο χέρι.
«Είναι
το πιο ανθεκτικό και υγιεινό παπούτσι κρατάει 4-5 χρόνια,
επιδιορθώνεται και γίνεται όπως πρώτα. Είναι δερμάτινο μέσα έξω. Μοσχάρι
απ’ εξω, φοδραρισμένο με δέρμα κατσικιού από μέσα και διπλό ραμμένο στο
χέρι, με γνήσιο σολόδερμα.
Το κάθε ζευγάρι είναι ξεχωριστό αφού κάθε πόδι είναι ξεχωριστό.
Μετριέται πέλμα, γάμπα, κουτουπιέ, δεν είναι εύκολο στην
κατασκευή του. Προσπαθήσανε οι Κινέζοι να το βάλουνε στη μαζική παραγωγή
αλλά δεν το κατορθώσανε», λέει ο ίδιος με καμάρι.
Μετά το μοντάρισμα, διαδικασία που θέλει δυο ημέρες, ακολουθεί το σόλιασμα το οποίο εκτελείται κατά παραγγελία του πελάτη. «Αν
το στιβάνι είναι σχολιανό χρησιμοποιούμε λεπτό πέτσινο πάτο με ενώ τα
στιβάνια της δουλειάς έχουν πιο χοντρό πέτσινο πάτο με χοντρές
λαστιχένιες σόλες και τακούνια».
Το στιβάνι ήταν και παραμένει λόγω της προεργασίας του ένα ακριβό ζευγάρι παπούτσια.
Το αγοράζανε όσοι είχαν να διαθέσουνε χρήματα . Σήμερα η τιμή του κυμαίνεται από 200-250 ευρώ .
Όσον αφορά στα δέρματα πλέον εισάγονται κυρίως από την Ιταλία.
«Παλαιότερα
η χώρας μας είχε λαμπρή βιομηχανία δερμάτων –υποδημάτων. Τώρα έχουν
αφανιστεί . Παλαιότερα επίσης το ζώο που πουλιόταν το 1/3 της τιμής
αφορούσε στο δέρμα, τώρα τα δέρματα δεν πιάνουν ούτε δεκάρα και
προωθούνται στις χωματερές».
Όπως θα
συνεχίσει ο κ. Μανώλης που ξέρει το δέρμα, ως πιο παλιός, καλύτερα από
όλους, η χώρα μας είχε εξαιρετικά δέρματα και κατασκευάζονταν εξαιρετικά
παπούτσια - όχι όπως αυτά που κυκλοφορούν σήμερα.
«Στην Ελλάδα είχαμε πάνω από 15 μεγάλες βιομηχανίες
δέρματος, που εξήγαγαν 6 εκ. ζευγάρια παπούτσια ο Σουρλάγκας,
Τριπολιτσώτης, Κασάπογλου , Μπαρμπαγιάς και πολλοί άλλοι. Όμως αυτές οι
βιομηχανίες και γενικώς η επεξεργασία δέρματος στην Ελλάδα δεν
στηρίχθηκε από το κράτος».
-->