Ιχνογραφεί ο Δημήτρης Β. Καρέλης
Ο Φιλοκτήτης στην ελληνική μυθολογία ήταν γιος του Αργοναύτη Ποίαντα καί
της Μεθώνης, κατ’ άλλους της Δημώνασσας και εγγονός του Φυλάκου,
Ομηρικός ήρωας και ηγεμόνας της προομηρικής Θαυμακίης (Δομοκού).
Ο Φιλοκτήτης αναφέρεται σε όλες τις πηγές σαν ονομαστός και ακατάβλητος
τοξότης, είτε γιατί ο ίδιος ο Ηρακλής του δίδαξε την τέχνη, είτε μόνο
γιατί κατείχε το τόξο του ημίθεου.
Ο Φιλοκτήτης με τον Ποίαντα, άναψαν τη φωτιά που λύτρωσε τον Ηρακλή από
το μαρτύριο του δηλητηριασμένου χιτώνα και πήραν ως ανταμοιβή το θρυλικό
τόξο.
Ο Φιλοκτήτης συμμετείχε στον Τρωικό Πόλεμο και εκστράτευσε μαζί με τους
υπόλοιπους Έλληνες εναντίον των Τρώων, επικεφαλής επτά πλοίων με
Θεσσαλούς πολεμιστές, κατοίκων της Θαυμακίας, της Μηθώνης, της Μελιβοίας
και της Ολιζώνος. Ο στόλος των Ελλήνων έπλεε προς την Τροία και καθώς
τα πλοία περνούσαν κοντά στη Λήμνο, αποφασίστηκε ν' αγκυροβολήσουν στο
νησί για να επισκεφτούν το ιερό της Αθηνάς. Εκεί ο Φιλοκτήτης, με την
προτροπή της Ήρας, που ήθελε να τον εκδικηθεί γιατί είχε βοηθήσει τον
Ηρακλή, νόθο γιο του συζύγου της Δία ή πιθανώς λόγω της άρνησης του να
δεχθεί τον έρωτα της Νύμφης Χρύσης, πλησίασε πολύ κοντά στον ιερό χώρο
με αποτέλεσμα να του επιτεθεί μια ύδρα, φύλακας του ιερού.
Το φοβερό δηλητηριώδες ερπετό, δάγκωσε τον ήρωα στο πόδι. Η βαριά και
αθεράπευτη πληγή του ανέδυε δυσωδία κι έφερνε αβάσταχτο πόνο. Οι κραυγές
του τάραζαν κι ανησυχούσαν τόσο τους συμπολεμιστές του ειδικά την ώρα
της προσευχής στους θεούς, που οι σύντροφοί του δεν δίστασαν, με την
προτροπή του Οδυσσέα και των Ατρειδών, να τον εγκαταλείψουν στο νησί και
να φύγουν για την Τροία. Δέκα ολόκληρα χρόνια, όσα και τα χρόνια που
διαρκούσε ο Τρωικός πόλεμος, ο Φιλοκτήτης υπέμεινε άθλια κι ανυπόφορη
ζωή, μόνος κι έρημος, με την πληγή του να τον βασανίζει ασταμάτητα. Όμως
κάποια μέρα οι Έλληνες θυμήθηκαν τον παλιό καλό τους σύντροφο Φιλοκτήτη
καθώς δόθηκε χρησμός πως η Τροία, δεν θα έπεφτε αν δεν βοηθούσε το
ανίκητο τόξο του Ηρακλή, το οποίο ο ημίθεος είχε χαρίσει στον Φιλοκτήτη,
το μόνο άνθρωπο που διέθετε τεχνική και δύναμη να το τανύσει.
Έστειλαν λοιπόν οι Έλληνες τον Οδυσσέα και τον Νεοπτόλεμο στη Λήμνο ώστε
να πείσουν το Φιλοκτήτη να τους παραδώσει το Ηράκλειο τόξο και τα βέλη
του. Εκείνος όμως αρνήθηκε να τα δώσει και δεν θέλησε να δεχθεί, ως
φίλους και συμπολεμιστές, τους ανθρώπους που τόσα χρόνια του έδειξαν
σκληρότητα κι αδιαφορία. Όμως με την παρέμβαση του Ηρακλή που ζούσε πια
με τους Θεούς του Ολύμπου, πείθεται να τους ακολουθήσει στην Τροία για
να τους βοηθήσει στη νικηφόρο εξέλιξη του πολέμου. Εκεί ο Μαχάων, που
γνώριζε πώς να θεραπεύει τις πληγές, καθώς ήταν μαθητής του Χείρωνα,
καθάρισε τις πληγωμένες σάρκες, έπλυνε την πληγή του Φιλοκτήτη με κρασί
και τοποθέτησε πάνω της τα απαιτούμενα βότανα με αποτέλεσμα την
ταχύτατη θεραπεία του ήρωα.
Ο Φιλοκτήτης τότε μπήκε στη μάχη, τραυμάτισε θανάσιμα τον Πάρη, αδερφό
του Έκτορα και παιδί του Πριάμου, ώστε να εκπληρωθεί ο χρησμός κι οι
Έλληνες να φύγουν νικητές και τροπαιούχοι από τη μακρινή Τροία κι ο
ήρωάς μας να γυρίσει στην πατρίδα σώος και αβλαβής. Κατά μεταγενέστερες
παραδόσεις ο Φιλοκτήτης δεν επέστρεψε αμέσως μετά τον Τρωικό Πόλεμο στη
Θαυμακία αλλά περιπλανήθηκε φτάνοντας ως την Ιταλία όπου έχτισε τις
πόλεις Πετηλία και Κρίμισσα αλλά και στη Μακάλλα της Σικελίας όπου οι
κάτοικοί της επιδείκνυαν τον τάφο του και ιερό πάνω στο οποίο
θυσιάζονταν ταύροι προς τιμήν του.
Πολλοί αρχαίοι τραγικοί μετέφεραν σε δράματα τις παραδόσεις περί του
Φιλοκτήτη, σώθηκε όμως μόνο η Τραγωδία «Φιλοκτήτης» του Σοφοκλέους
αποτελούμενη από 1471 στίχους. Τέλος, πολλά θέματα σε όλες τις καλές
τέχνες έχουν πηγή έμπνευσης τον ομηρικό ήρωα Φιλοκτήτη.
Πηγές:
- Δημήτρης Β. Καρέλης, «Η γη που γεννήθηκε ο Έλληνας: Η ιστορία της Βόρειας Φθιώτιδας και του Δομοκού», Δομοκός 2013 (απόσπασμα).
- Φωτό: Έργο του Γάλλου ζωγράφου Jacques Réattu (1760-1833)- «Ο Φιλοκτήτης απειλεί τον Οδυσσέα με τα όπλα του Ηρακλή». Με πένα και πλύση (τεχνική ακουαρέλας), καφέ μελάνι επαυξημένο με λευκό γκουάς, σε χαρτί.