Είκοσι
λεπτά με τα πόδια από το Πολυτεχνείο, πάνω στο βουνό του Υμηττού, βρίσκεται το παλιό,
περίφημο βυζαντινό μοναστήρι της Καισαριανής, του 11ου αιώνα, το σπουδαιότερο
βυζαντινό μοναστήρι του Υμηττού, αφιερωμένο στα Εισόδια της Θεοτόκου, με το
παραπλεύρως παρεκκλήσιο του Αγίου Αντωνίου. Όπως συμβαίνει με την ίδρυση πολλών μονών και
εκκλησιών στην Ελλάδα, η μονή Καισαριανής φαίνεται ότι κτίσθηκε στην θέση
αρχαίου ιερού, των κλασικών και κυρίως των ρωμαϊκών χρόνων και παλαιοχριστιανικής
εκκλησίας. Ο πρώτος χριστιανικός ναός, που ανεγέρθηκε στην περιοχή, βρισκόταν
σε ένα κοντινό ύψωμα νοτιοδυτικά του μοναστηριού, με πανοραμική θέα στον
Σαρωνικό. Επρόκειτο για μια βασιλική του 5ου-6ου αιώνος μ.Χ., τα ερείπια της
οποίας είναι ορατά ακόμα και σήμερα στη θέση Φραγκομονάστηρο. Η μονή ήταν
σταυροπηγιακή, διατηρούσε δηλαδή την ανεξαρτησία της από τη Μητρόπολη των
Αθηνών και υπαγόταν απ’ ευθείας στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως,
ως το 18ο αιώνα. Οι τοιχογραφίες του καθολικού της Μονής Καισαριανής δεν ανήκουν
στη βυζαντινή περίοδο, καθώς έγιναν αργότερα, την εποχή της οθωμανικής
κυριαρχίας. Η βιβλιοθήκη της ήταν φημισμένη και περιείχε κατά πάσα πιθανότητα
έγγραφα που προέρχονταν από βιβλιοθήκες της αρχαιότητας. Το λουτρό της Μονής
Καισαριανής είναι ιδιαίτερα σημαντικό, όχι μόνο γιατί είναι το παλαιότερο, αλλά
και γιατί σώζεται σε καλύτερη κατάσταση από άλλα αντίστοιχα. Το 16ο αιώνα, το
λουτρό της Μονής Καισαριανής μετατράπηκε σε ελαιοτριβείο. Γι αυτό βλέπουμε
σήμερα τις μεγάλες μυλόπετρες, οι οποίες χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή του
λαδιού. Το εισόδημα των μοναχών στηριζόταν στην παραγωγή των ελαιόδεντρων, των
αμπελιών και των μελισσιών τους. Η μονή έφερε εξ αρχής το όνομα Καισαριανή, ο
δε τύπος Συριανή (εξ αυτού Συργιανή-Συριγιανή), προήλθε εκ παρετυμολογίας
στο στόμα του λαού. Το 1950 η Μονή Καισαριανής, εκτός από το Καθολικό, ήταν
ένας άμορφος σωρός ερειπίων. Η αναδάσωση της περιοχής από την «Φιλοδασικήν
Ένωσιν Αθηνών», η αναδημιουργία του φυσικού φυτικού πλαισίου του Μνημείου,
έφερε ως συνέχεια τη σκέψη της αναστηλώσεως της Μονής. Η πρώτη ολοκληρωμένη
μελέτη και αναστήλωση της Ιεράς Μονής Καισαριανής συνετελέσθη κατά τα έτη
1952-55 με επιμέλεια και χρηματοδότηση της Φιλοδασικής Εταιρείας σε συνεργασία
πάντα με την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Προβλήματα, όμως, εξακολούθησαν να υπάρχουν
και για το λόγο αυτό το 2007 ξεκίνησαν έργα αναστήλωσης μεγάλης έκτασης.
Σήμερα
ο χώρος του μοναστηριού είναι επισκέψιμος, ενώ η κατάφυτη περιοχή είναι πόλος έλξης
για τους κατοίκους του Άστεως, για ένα Κυριακάτικο περίπατο αναψυχής.
Δημήτρης
Β. Καρέλης
25/2/2020
