Τι μπορεί να συμβαίνει όταν αλλάζει χρώμα το άσπρο του
ματιού
Τα μάτια παρέχουν πολλές πληροφορίες για την υγεία και τη
συναισθηματική μας κατάσταση, καθώς τα πάντα πάνω τους, από τις κινήσεις μέχρι
το χρώμα τους, μεταβάλλονται αναλόγως με τις συνθήκες. Τι μπορεί να συμβαίνει,
όμως, όταν το άσπρο του ματιού αποκτά άλλο χρώμα;
Το τμήμα αυτό είναι ο σκληρός χιτώνας, μία προστατευτική
στοιβάδα που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος (σχεδόν το 80%) του οφθαλμικού
βολβού. Ο σκληρός χιτώνας είναι αδιαφανής, αλλά πάνω του μπορούμε εύκολα να
διακρίνουμε τα μικρά αιμοφόρα αγγεία που τροφοδοτούν με αίμα το λεπτό και
διάφανο στρώμα στο οποίο διακλαδώνονται, τον επιπεφυκότα.
«Το φυσιολογικό χρώμα του σκληρού χιτώνα είναι το λευκό, αλλά αρκετά
νοσήματα και διαταραχές μπορούν να το επηρεάσουν. Το ίδιο ισχύει και για
ορισμένα φάρμακα», εξηγεί ο Χειρουργός-Οφθαλμίατρος
δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του
Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision και Καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας
Υόρκης (NYU Medical School).
Όταν, λ.χ., ολόκληρο το άσπρο τμήμα του ματιού αποκτά κίτρινη χροιά, συχνή
αιτία είναι ο ίκτερος. Ο ίκτερος προκαλείται από τη συσσώρευση χολερυθρίνης,
της φυσικής χρωστικής που δημιουργείται από την αποδόμηση των γηρασμένων
κυττάρων του αίματος, των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Τα κύτταρα αυτά φυσιολογικά
διηθούνται από το ήπαρ και μετατρέπονται σε χολή, η οποία αποθηκεύεται στην
χοληδόχο κύστη και αποβάλλεται από τον οργανισμό μέσω του πεπτικού συστήματος.
Όταν όμως το ήπαρ, η χοληδόχος κύστη ή το πάγκρεας δεν λειτουργούν φυσιολογικά,
η συνέπεια μπορεί να είναι ο ίκτερος.
«Στις πιθανές αιτίες που μπορεί να οδηγήσουν στον ίκτερο συμπεριλαμβάνονται
η ηπατίτιδα, η χολολιθίαση (πέτρες στη χολή), η υπερκατανάλωση αλκοόλ, ακόμα
και η λήψη ορισμένων φαρμάκων όπως η ακεταμινοφαίνη, η πενικιλίνη, τα στεροειδή,
ορισμένα αντισυλληπτικά και ορισμένα φάρμακα που χορηγούνται για την
αντιμετώπιση προβλημάτων ψυχικής υγείας», λέει ο κ. Κανελλόπουλος. «Άλλες
πιθανές αιτίες ίκτερου είναι η δρεπανοκυτταρική αναιμία, η κίρρωση του ήπατος,
καθώς και το "λίπος στο συκώτι" δηλαδή η μη αλκοολική λιπώδης νόσος
του ήπατος. Ακόμα και ορισμένες μορφές καρκίνου μπορεί να προκαλέσουν ίκτερο.
Γι' αυτό έχει μεγάλη σημασία αν κάποιος δει κίτρινη χροιά στο σκληρό χιτώνα, να
συμβουλευθεί αμέσως τον οφθαλμίατρό του».
Αν το κιτρίνισμα δεν αφορά ολόκληρο το άσπρο του ματιού, αλλά ένα τμήμα που
προεξέχει, μπορεί να είναι στεάτιο. «Πρόκειται για ένα οζίδιο που στην
πραγματικότητα αναπτύσσεται πάνω στον επιπεφυκότα, τη διαφανή στοιβάδα που
επιστρώνει τον σκληρό χιτώνα», εξηγεί ο καθηγητής. «Το στεάτιο συνήθως
δημιουργείται ως αντίδραση στην έντονη έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία του
ηλίου, σε συνδυασμό με τις βλάβες που προκαλούν ο άνεμος ή η σκόνη».
Μερικές φορές, το οζίδιο αναπτύσσει φλεγμονή και αποκτά κοκκινωπή χροιά. Αν
αφεθεί χωρίς θεραπεία, μπορεί να εξελιχθεί σε πτερύγιο, ένα μεγαλύτερο μόρφωμα
με σχήμα τριγωνικό που επεκτείνεται στον κερατοειδή χιτώνα και μπορεί να
παρεμποδίζει την όραση.
Ο σκληρός χιτώνας μπορεί να αποκτήσει κόκκινη χροιά και για πολλούς άλλους
λόγους, γι' αυτό πρέπει να ελέγχεται αμέσως από έναν οφθαλμίατρο, ιδιαίτερα εάν
συνοδεύεται από θόλωμα της όρασης, πόνο, έκκριμα ή έντονη ευαισθησία στο φως,
τονίζει ο ειδικός.
Όταν, λ.χ., το άσπρο του ματιού είναι κατακόκκινο σε ολόκληρη την επιφάνειά
του, η αιτία συνήθως είναι η διαστολή των μικροσκοπικών αιμοφόρων αγγείων του επιπεφυκότα.
Αυτό μπορεί να οφείλεται σε πολλούς λόγους, όπως π.χ. ότι είστε κουρασμένοι,
έχετε αλλεργία ή ξηροφθαλμία, έχετε μείνει πολλή ώρα σε περιβάλλον γεμάτο με
καπνό τσιγάρων, έχουν ερεθίσει τα μάτια σας οι φακοί επαφής που φοράτε ή ακόμα
έχετε κάνει υπερκατανάλωση αλκοόλ. Η επιπεφυκίτιδα, δηλαδή η λοίμωξη του
επιπεφυκότα, επίσης μπορεί να προκαλέσει κοκκίνισμα του σκληρού χιτώνα.
Μερικές φορές, όμως, η αιτία είναι κάτι πιο σοβαρό, όπως το οξύ γλαύκωμα, η
πιο ανησυχητική για συστηματικά
νοσήματα σκληρίτιδα ή και η ραγοειδίτιδα (είναι φλεγμονή στον ραγοειδή χιτώνα,
δηλαδή στο μεσαίο από τα τρία στρώματα από τα οποία αποτελείται το μάτι).
Αντίστοιχα, αν το
κοκκίνισμα εμφανιστεί σε ένα συγκεκριμένο σημείο στο άσπρο του ματιού, μπορεί
να αποτελεί ένδειξη υποεπιπεφυκοτικής αιμορραγίας (λέγεται και υπόσφαγμα). Με
τον όρο αυτό περιγράφεται η ρήξη ενός αιμοφόρου αγγείου που αιμορραγεί ανάμεσα
στον επιπεφυκότα και στον σκληρό χιτώνα. Η υποεπιπεφυκοτική αιμορραγία
ακούγεται (και δείχνει) πολύ απειλητική, αλλά συνήθως είναι ανώδυνη, χωρίς
συνέπειες στην όραση και υποχωρεί χωρίς θεραπεία μέσα σε περίπου δύο εβδομάδες.
Στις πιθανές αιτίες της συμπεριλαμβάνονται τραυματισμός, απότομη αύξηση της
αρτηριακής πίεσης, λήψη ορισμένων αντιπηκτικών φαρμάκων και εγχειρήσεις στα
μάτια.
Ο σκληρός χιτώνας των ματιών μπορεί επίσης να αποκτήσει
μπλε ή γκριζωπή χροιά λόγω της μακροχρόνιας λήψης ορισμένων φαρμάκων. Η
μακροχρόνια λήψη του αντιβιοτικού μινοκυκλίνη, π.χ., μπορεί να έχει αυτή τη
δράση, όχι μόνο στο άσπρο του ματιού, αλλά και στο δέρμα, τα αυτιά, τα δόντια ή
τα νύχια.
Μπλε χροιά μπορεί να έχει ο σκληρός χιτώνας και όταν
είναι πιο λεπτός από το φυσιολογικό, λόγω κάποιας γενετικής διαταραχής, όπως
συμβαίνει στους πάσχοντες από ατελή οστεογένεση (ή οστεοψαθύρωση) ή σύνδρομο
Μάρφαν. Η λέπτυνση του σκληρού χιτώνα μπορεί επίσης να παρατηρηθεί σε πάσχοντες
από ανεπάρκεια σιδήρου (σιδηροπενία) ή αναιμία.
Μερικές φορές, εξάλλου, το άσπρο του ματιού αποκτά καφετί
κηλίδες λόγω των αυξημένων επιπέδων της φυσικής χρωστικής του οργανισμού, της
μελανίνης. Μία άλλη πιθανή αιτία είναι η πρωτοπαθής επίκτητη μελάνωση, μία
προκαρκινική κατάσταση που αρχίζει με μία ανώδυνη, καφέ, επίπεδη κηλίδα πάνω
στον σκληρό χιτώνα. Η κηλίδα αυτή αλλάζει σταδιακά με το πέρασμα του χρόνου.
Τυπικά αναπτύσσεται στη μέση ηλικία και στο ένα μάτι. Αν όμως δεν
αντιμετωπιστεί εγκαίρως, μπορεί να εξελιχθεί σε καρκίνο.
«Το πρόβλημα είναι ότι τα περισσότερα από τα παραπάνω
συμπτώματα και κλινικά σημεία δεν αλλοιώνουν την όραση», τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος.
Επομένως, πρέπει να εντοπιστούν εγκαίρως και κάθε ασθενής να αναζητήσει
αξιολόγηση.
«Επειδή οι πιθανές αιτίες του αποχρωματισμού του σκληρού
χιτώνα είναι πολλές και εμπλέκουν πολλές ιατρικές ειδικότητες, είναι σημαντικό
κάθε αλλαγή στην εμφάνιση του άσπρου τμήματος του ματιού να αξιολογείται από
τον οφθαλμίατρο», εξηγεί. «Εκείνος θα εκτιμήσει την κατάσταση και, αν παραστεί
ανάγκη, θα παραπέμψει τον ασθενή για περαιτέρω έλεγχο».
