Ο παλαιός Ιερός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Ξυνιάδα Δομοκού
Γράφει ο Δημήτρης Β. Καρέλης
Ο αξιόλογος, πάνσεπτος ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου,
ανεγερμένος στο Νταουκλή Δομοκού, σημερινή Ξυνιάδα, χρονολογείται στα τέλη του
18ου αιώνα (1760-1778). Οι κάτοικοι της Ξυνιάδας, πανηγυρίζουν κάθε
χρόνο την 3η Μαΐου τους αγίους μάρτυρες Τιμόθεο και Μαύρα, διότι
σύμφωνα με την παράδοση, την ημέρα αυτή εγκαινιάστηκε ο ιερός Ναός της
Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που είναι και o ενοριακός ναός του χωριού.
Ο ναός, είναι «τρίκλιτη βασιλική» με συνεχόμενο ευρύχωρο
νάρθηκα και εξέχουσα πεντάπλευρη κόγχη ιερού. Έχει εσωτερικές διαστάσεις
16,60x10,30 και πάχος τοίχων 1,20 μ. Ο διαχωρισμός των κλιτών γίνεται με δύο
τοξοστοιχίες που βαίνουν σε δύο κίονες και τρεις πεσσούς. Πεσσοί υπάρχουν στο
τέμπλο και στο νάρθηκα, ενώ στο κέντρο του ναού κίονες. Το κεντρικό κλίτος
καλύπτεται με ημικυλινδρική καμάρα, ενώ τα πλάγια κλίτη με φουρνικά, έξι σε
κάθε κλίτος. Η στέγη του ναού είναι δίρριχτη με αποτμήσεις.
Η πρόσβαση γίνεται από δύο εισόδους, μία στη βόρεια πλευρά
και μία στη δυτική, που προστατεύονται από κιονοστήρικτα πρόπυλα. Στο βόρειο
και νότιο τοίχο ανοίγονται από τέσσερα τοξωτά παράθυρα, από τα οποία αυτό στο
χώρο του διακονικού μετατράπηκε σε δευτερεύουσα είσοδο. Στην ανατολική πλευρά
ανοίγονται τρεις φωτιστικές θυρίδες, μία στην κόγχη και από μία εκατέρωθεν
αυτής. Σε επαφή με τη βορειοδυτική γωνία του ναού βρίσκεται το κωδωνοστάσιο.
Από τον τοιχογραφικό διάκοσμο του ναού σώζονται σήμερα ή είναι ορατές μόνον
αυτές του κεντρικού κλίτους και του ιερού. Πάνω από την κόγχη του διακονικού
διαβάζουμε την επιγραφή ιστορίθη το παρόν ιερόν βύμα δια έξοδον / του δούλου
τον θεού Γηωργάκης ζέλρης / 1816 μαρτίου 20. Το τέμπλο είναι απλό με δέκα
δεσποτικές εικόνες, μερικές από τις οποίες φαίνεται να είναι σύγχρονες με τις
τοιχογραφίες του ναού, ενώ άλλες φέρουν τις χρονολογίες 1902 και 1903.[1]
Στην σοβαρή προσπάθεια αναστήλωσης του ναού, τα τελευταία
χρόνια, αποκαλύφθηκαν θαυμάσια κατάλοιπα αγιογραφιών, από την εποχή της κτίσης
του Ναού τον 18ο αιώνα, μερικές εκ των οποίων απεικονίζουν
ορισμένους από τους επτά σοφούς της Αρχαίας Ελλάδας (Σόλων ο Αθηναίος, Θαλής ο
Μιλήσιος κλπ.), ως Αγίους της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Εξαιρετικό ιστορικό
ενδιαφέρον και καλλιτεχνική αξία, παρουσιάζουν εξίσου και οι υπόλοιπες,
σπουδαίες εικόνες της, που αποτελούν πραγματικά εκκλησιαστικά έργα τέχνης.
Με αυτή την εκκλησιά, διατηρώ οικογενειακούς δεσμούς, καθώς,
όπως αναφέρει και ο δάσκαλος Ζαχαρίας Πράπας στο αξιολογότατο βιβλίο του για
την Ξυνιάδα, ιερούργησαν στον Ιερό Ναό και οι Ιερείς «Παπανικόλας και
Παπακαρέλης από Λιανοκλάδι».[2]
Πρόκειται για τον αείμνηστο παππού μου, ιερέα Δημήτριο Καρέλη (1887-1964),
πρεσβυτέρου του Καλαμακίου Λαμίας και του Αγίου Γεωργίου Δομοκού και τον πεθερό
του και προπάππο μου, ιερέα Νικόλαο Σταγιάννη (+1932), προερχόμενο από την
Τραπεζούντα του μαρτυρικού Πόντου, που ιερούργησαν στον ενοριακό ναό της Ξυνιάδας,
για μεγάλα χρονικά διαστήματα, όταν η ενορία ήταν χηρεύουσα.[3]
 |
| Ο ιερέας Νικόλαος Σταγιάννης (+1932), από την Τραπεζούντα του μαρτυρικού Πόντου |
[1] Γιαλούρη
Άννα, Αρχαιολογικό Δελτίο, Χρονικά μέρος Β΄, 2001, σελ. 648.
[2] Πράπας
Ζαχαρίας Ευστ., Ξυνιάδα Δομοκού Ν. Φθιώτιδας «Δαουκλι». Ιστορία – Πολιτισμός
– Ήθη και Έθιμα, εκδ. Πνευματικού Κέντρου Ξυνιάδας, Λαμία 1999, σελ. 18.
[3] Δημήτρης
Β. Καρέλης, «Η γη που γεννήθηκε ο Έλληνας – Η ιστορία της Βόρειας Φθιώτιδας
και του Δομοκού», Άγιος Γεώργιος Δομοκού, 2013.
 |
*Δημήτρης Β. Καρέλης
Συγγραφέας -Αρθρογράφος - Πολιτισμολόγος,
Πτυχιούχος του τμήματος Σπουδών στον Ελληνικό Πολιτισμό
της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών του ΕΑΠ.
Copyright © 2022 - All Rights Reserved