Γιατί
είναι τα μάτια το «παράθυρο» για την υγεία της καρδιάς
Αίσθηση
προκάλεσε πρόσφατα η είδηση ότι ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης «διαβάζει» στα
μάτια τον κίνδυνο που διατρέχει ένας άνθρωπος να υποστεί έμφραγμα του
μυοκαρδίου. Λίγες ημέρες νωρίτερα, μία άλλη επιστημονική ανακοίνωση αποκάλυπτε ότι
με μια απλή εξέταση των ματιών μπορούμε να μάθουμε και πόσο θα ζήσουμε.
Και
στις δύο περιπτώσεις, οι επιστήμονες βάσισαν τα συμπεράσματά τους σε ευρήματα
από τον έλεγχο του αμφιβληστροειδούς χιτώνα - του ιστού που καλύπτει το πίσω
μέρος των ματιών. Η εξέταση αυτού του χιτώνα είναι ρουτίνα, καθώς αποτελεί
τμήμα και του περιοδικού προληπτικού ελέγχου (τσεκάπ) των ματιών. Ωστόσο η
χρήση πρωτοποριακών τεχνικών για να αξιολογηθεί η καρδιαγγειακή υγεία και το
προσδόκιμο ζωής είναι κάτι που ακόμα δεν εφαρμόζεται ευρέως.
Στην
πρώτη μελέτη, ομάδα επιστημόνων «εκπαίδευσαν» ένα σύστημα
τεχνητής νοημοσύνης να αναλύει αυτόματα τις απεικονίσεις του αμφιβληστροειδούς
και να αναγνωρίζει τα άτομα τα οποία διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφράγματος μέσα
στο επόμενο έτος.
Στην δεύτερη μελέτη,
άλλη ερευνητική ομάδα δημιούργησε ένα ανάλογο σύστημα το οποίο αξιολογεί με
εξίσου μεγάλη ακρίβεια αν ο αμφιβληστροειδής ενός ατόμου είναι πιο «γερασμένος»
απ' ό,τι η αληθινή (χρονολογική) ηλικία του. Αναλόγως με τη διαφορά,
προβλέπεται ο κίνδυνος θανάτου εντός της επόμενης δεκαετίας.
Τι
είναι, όμως, αυτό που διαθέτει ο αμφιβληστροειδής χιτώνας και παρέχει αυτές τις
δυνατότητες; Πώς μπορούν τα μάτια να σχετίζονται με την καρδιά και με το
προσδόκιμο επιβίωσής μας; Και γιατί δοκιμάζονται αυτές οι πρωτοποριακές μέθοδοι
στα μάτια και όχι σε άλλα όργανα του σώματος;
«Ο
αμφιβληστροειδής χιτώνας αποτελείται από
φωτοευαίσθητα κύτταρα και έχει τεράστιες ανάγκες σε οξυγόνο και θρεπτικά
συστατικά», λέει ο Χειρουργός-Οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος,
MD, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας
LaserVision και καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης (NYU
Medical School). «Γι' αυτό τον λόγο
διαθέτει ένα πολύπλοκο δίκτυο μικροσκοπικών (τριχοειδών) αγγείων τα οποία τον
τροφοδοτούν με αίμα. Το δίκτυο αυτό μπορεί να ελεγχθεί εύκολα, λεπτομερώς και
με μη-επεμβατικό τρόπο, λόγω της θέσης του και, φυσικά, χάρη στην πρόοδο της
οφθαλμιατρικής τεχνολογίας».
Στην πραγματικότητα, «ο αμφιβληστροειδής αποτελεί τον
μοναδικό εσωτερικό ιστό του σώματος που δεν βρίσκεται σε κάποια φυσική οπή και
μπορεί να εξεταστεί άμεσα, χωρίς να χρειασθεί χειρουργική τομή», συνεχίζει. «Αυτό
είναι πάρα πολύ σημαντικό, διότι η εξέτασή του είναι ανώδυνη και δεν δημιουργεί
ενόχληση στον ασθενή».
Τι σχέση έχουν όλ' αυτά με την καρδιά; «Οτιδήποτε επηρεάζει
την αγγείωση του σώματος, επηρεάζει και αυτή του αμφιβληστροειδούς. Επομένως,
κάθε αγγειακή βλάβη στον αμφιβληστροειδή μπορεί να εγείρει υπόνοιες για την
κατάσταση του αγγειακού συστήματος σε όλο το σώμα», απαντά.
Το γεγονός αυτό καθιστά τον αμφιβληστροειδή ιδανικό
για τη διάγνωση των αγγειακών παθολογιών, προσθέτει. Οι παθολογίες αυτές
αποτελούν δείκτες γενικότερης αγγειοπάθειας και ο οφθαλμίατρος συχνά τις
εντοπίζει πολλά χρόνια πριν εκδηλωθούν τα πρώτα συμπτώματά τους, είτε αυτά
αφορούν τα μάτια είτε άλλα όργανα και ιστούς του σώματος.
Με αυτόν τον τρόπο είναι εφικτή η έγκαιρη διάγνωση σοβαρών
προβλημάτων υγείας και η άμεση έναρξη των απαιτούμενων παρεμβάσεων, ώστε να
αντιμετωπιστεί η αιτία της αγγειοπάθειας ή έστω να επιβραδυνθεί η εξέλιξή της.
Στις πιθανές αιτίες αυτών των αγγειοπαθειών
συμπεριλαμβάνονται πολλά χρόνια νοσήματα, τα οποία επηρεάζουν άμεσα τον
αμφιβληστροειδή. «Το μικροαγγειακό σύστημα αυτού του χιτώνα αναπτύσσεται με τρόπο
που εξασφαλίζει την αποτελεσματικότερη δυνατή παροχή αίματος», εξηγεί ο κ.
Κανελλόπουλος. «Κάθε απόκλιση από αυτή την ιδανική κατάσταση, απεικονίζεται
στις εξετάσεις του αμφιβληστροειδούς. Μπορεί λ.χ. να γίνει αντιληπτή ως αλλαγή
στη διάμετρο των αρτηριδίων ή των φλεβών του δικτύου ή ως αλλαγή στην πυκνότητά
τους, για να αναφέρουμε μερικά χαρακτηριστικά ευρήματα».
Στα συστημικά νοσήματα που έχουν αμφιβληστροειδικές
εκδηλώσεις συμπεριλαμβάνονται ο σακχαρώδης διαβήτης (προκαλεί τη διαβητική
αμφιβληστροειδοπάθεια η οποία μπορεί να οδηγήσει στην τύφλωση), η αθηροσκλήρωση
(είναι γενεσιουργός αιτία της στεφανιαίας νόσου), η υπέρταση, η κολπική
μαρμαρυγή (είναι η πιο συχνή σοβαρή καρδιακή αρρυθμία) αλλά και τα ισχαιμικά
εγκεφαλικά επεισόδια (οφείλονται στην διαταραχή της ροής αίματος προς τον
εγκέφαλο).
Τις μοναδικές ιδιαιτερότητες του αμφιβληστροειδούς
χιτώνα αξιοποίησαν οι ερευνητές που πραγματοποίησαν τις νέες μελέτες και τα
ευρήματά τους ήταν πραγματικά εντυπωσιακά.
Στην πρώτη μελέτη, οι επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο
του Leeds κατάφεραν με το σύστημα
τεχνητής νοημοσύνης που ανέπτυξαν, να εντοπίζουν με ακρίβεια 70-80% τους
ανθρώπους που κινδύνευαν να υποστούν έμφραγμα μέσα στον επόμενο χρόνο.
Το σύστημα αυτό «θα μπορούσε να
χρησιμοποιηθεί σαν ένας δεύτερος τρόπος αναγνώρισης και πρόληψης του εμφράγματος,
παράλληλα φυσικά με την κατάλληλη εκτίμηση του καρδιαγγειακού συστήματος»,
εκτιμά ο κ. Κανελλόπουλος.
Αντίστοιχα,
στη δεύτερη μελέτη οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι στους μισούς ενήλικες άνω των
40 ετών οι αμφιβληστροειδείς χιτώνες είναι τουλάχιστον 3 χρόνια πιο
«γερασμένοι» απ' ό,τι η χρονολογική τους ηλικία. Στο 28% όμως η διαφορά είναι 5
χρόνια και στο 4,5% φτάνει τα 10 χρόνια. Σύμφωνα με την μελέτη, όσοι έχουν
«γερασμένους» αμφιβληστροειδείς διατρέχουν 49% έως 67% μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου
την προσεχή δεκαετία, ανεξαρτήτως της χρονολογικής ηλικίας τους.
«Οι
απεικονίσεις του αμφιβληστροειδούς αποτελούν καθημερινή ρουτίνα στα οφθαλμολογικά κέντρα και στα εξειδικευμένα
ιατρεία των χειρουργών-οφθαλμιάτρων», τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος. «Προς το
παρόν, χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση οφθαλμολογικών προβλημάτων όπως η
εκφύλιση της ωχράς και οι αγγειακές επιπτώσεις της υπέρτασης και του διαβήτη.
Με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, όμως, θα μπορούσαν στο μέλλον να
συμβάλλουν στη διάγνωση και καρδιαγγειακών προβλημάτων, όπως το έμφραγμα του
μυοκαρδίου και το εγκεφαλικό επεισόδιο, που απειλούν την ίδια την ύπαρξη των
ασθενών».
