ΙΔΕΟπολις
https://iliasgiannakopoulos.blogspot.com
ΗΛΙΑ
ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ
Οι
«λυκάνθρωποι» είναι δίπλα μας…
«Ανησυχία
επικρατεί μεταξύ των κατοίκων του Διονύσου από την επίθεση λύκων σε σκύλους
στην περιοχή»
«Λύκοι
κατασπάραξαν σκύλους. Έχουν μπει στις αυλές των σπιτιών μας»
«Το
δασαρχείο και ο δήμος Διονύσου καλεί τους δημότες να είναι προσεκτικοί στους
περιπάτους και να μην αφήνουν υπολείμματα τροφών, που ενδεχομένως να
προσελκύσουν άγρια ζώα (λύκους)»
«Αν
πρόκειται για λύκο, θα προχωρήσουμε σε μέτρα» (Γ.
Αμυράς, Υφυπουργός)
Ικανοποίηση επικρατεί μεταξύ των κατοίκων του
δήμου Διονύσου μετά τις διαβεβαιώσεις και τα μέτρα των αρμοδίων πως οι λύκοι είναι ακίνδυνοι ή δεν υπάρχουν
στην περιοχή τους. Εκδήλωσαν, επίσης, την ευαρέσκειά τους για την ταχύτητα αντίδρασης των αρμοδίων φορέων αλλά και
για το κλίμα ασφάλειας για τη ζωή
τους που ενέπνευσαν τόσο ο Δήμος όσο και το κράτος. Ποιος είπε πως το κράτος δεν λειτουργεί; Και υπάρχει και
αποτελεσματικό είναι και προστατεύει την ζωή των ανθρώπων και τις περιουσίες
τους.
«Σοκ στη Θεσσαλονίκη από την
δολοφονική επίθεση που δέχτηκε 19χρονος οπαδός του Άρη… Τραύματα στα κάτω άκρα
και κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις εντόπισε η ιατροδικαστής στη σορό του 19χρονου.
Τα κίνητρα ήταν οπαδικά. Μοιραίο φονικό όργανο το «δρεπάνι».
«Συνελήφθη ο 23χρονος δολοφόνος
του Άλκη που έχει βαρύ ποινικό οπαδικό παρελθόν. Είναι Αλβανός…»
Οι γονείς του άτυχου Άλκη και η κοινή γνώμη ζητούν την παραδειγματική τιμωρία των δολοφόνων και την αποτροπή
παρόμοιων εγκλημάτων.
Ο δημοσιογραφικός
λόγος απέδωσε με λεπτομέρειες τα δύο γεγονότα (Λύκοι στον Διόνυσο/Δολοφονία
Άλκη) αλλά και τις αντιδράσεις της κοινής γνώμης και του κράτους. Ωστόσο εκείνο
που διαφοροποιεί τις δύο ειδήσεις δεν είναι τόσο η ταχύτητα αντίδρασης του
κράτους, αλλά η αδυναμία των ειδικών να ερμηνεύσουν το δεύτερο γεγονός, την δολοφονία
(αναίτια και βάρβαρη) του Άλκη από έναν άλλο νέο, 23 χρονών. Η παρουσία λύκων
αιτιολογήθηκε επιστημονικά από τις αρμόδιες αρχές και οργανώσεις. Των «λυκάνθρωπων» όμως;
Οι «λυκάνθρωποι»
Η παρουσία, όμως, και η δράση των λυκάνθρωπων στον κοινωνικό
ιστό της χώρας μας πώς ερμηνεύεται; Πώς να αποδεχτείς την αναίτια δολοφονία ενός 19χρονου από έναν 23χρονο; Έχουμε εμφύλιο πόλεμο μεταξύ των νέων; Πού
πήγε η ευαισθησία των νέων όπως μάς διδάσκουν οι ειδικοί; Η ηλιθιότητα των στερεοτύπων. Ποια κρυμμένη αιτία όπλισε το χέρι
του δολοφόνου; Εγγενής η βία; Ένστικτο; Ή προϊόν διαπαιδαγώγησης; Θεωρίες αναπόδεικτες και ατελέσφορες. Το έγκλημα είναι εδώ: Μάς τρομάζει και
μάς προβληματίζει. Έχει μέλλον η κοινωνία μας; Φταίμε κι εμείς που δεν είδαμε τους λυκάνθρωπους ή δεν τους αποτρέψαμε;
Παράγει τέρατα η κοινωνία μας; Ατέλειωτα ερωτήματα και διλήμματα.
Ως άτομα,
κοινωνία και κράτος πόσο θα κρυβόμαστε πίσω από το «δεν τον γνώριζα», «δεν
το ήξερα», «το είχα υποψιαστεί, αλλά δεν είχα στοιχεία»; Οι ευθύνες για
τους λυκάνθρωπους της κοινωνίας μας – πριν και μετά την μεταμόρφωσή τους –
είναι τόσο ατομικές όσο και συλλογικές. Ένας επιζών του Άουσβιτς τόνισε σχετικά:
«Δεν ήταν ο Χίτλερ ή ο Χίμλερ
που με απέλασαν, με χτύπησαν, σκότωσαν τους συγγενείς μου. ήταν ο γαλατάς, ο
γείτονας, ο τσαγκάρης, ο γιατρός που τους έδιναν μια στολή και πίστευαν ότι
ήταν η ανώτερη φυλή».
Λυκάνθρωποι: Μύθος ή Πραγματικότητα;
Όταν οι άνθρωποι δεν μπορούν να εξηγήσουν
κάποιες πράξεις ή ανθρώπινες συμπεριφορές, τότε καταφεύγουν στη δημιουργία μύθων. Τα τέρατα, οι βρυκόλακες
και οι λυκάνθρωποι συμβολίζουν τους
απωθημένους φόβους των ανθρώπων. Τα
μυθικά αυτά τέρατα λειτουργούσαν ή λειτουργούν ακόμη και ως ο αποχετευτικός αγωγός της αγωνίας της κοινωνίας και του ατόμου
για να εξωτερικευτούν εκείνα τα στοιχεία του εσωτερικού μας κόσμου που
κατατρώγουν την ισορροπία μας.
Ωστόσο η σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα
τείνει να επικυρώσει την ύπαρξη «λυκανθρώπων» στο εσωτερικό της,
έστω και σε μία άλλη εκδοχή και παραλλαγή. Κι αυτό γιατί εκδηλώνονται
συμπεριφορές ή διαπράττονται πράξεις που υπερβαίνουν την επικρατούσα λογική και
τα παλιά ερμηνευτικά σχήματα – θεωρίες. Προκειμένου για τους λυκάνθρωπους η
παράδοση αναφέρει πως ήταν άτομα που παίρνουν την μορφή και τις ιδιότητες
του λύκου για να γευτούν ανθρώπινη σάρκα και αίμα. Μπορεί αυτό να θεωρείται
προϊόν αρρωστημένης φαντασίας, αλλά
πώς να αιτιολογήσεις την βαρβαρότητα
και τον πρωτογονισμό κάποιων
πράξεων;
Μπορεί στις μέρες μας να μην πιστεύουμε στον Λύκειο Απόλλωνα,
αλλά εύκολα χρησιμοποιούμε τις λέξεις λυκόφως, λυκαυγές. Μπορεί να μην πιστεύουμε στον μύθο του Λυκάονα,
αλλά κάποια γεγονότα τείνουν να τον καθιστούν επίκαιρο. Ίσως οι μύθοι ερμηνεύουν πειστικότερα τις
ανθρώπινες συμπεριφορές, αφού τα πορίσματα της επιστήμης αδυνατούν να εντάξουν
την βαρβαρότητα της αφαίρεσης μιας
νεανικής ζωής σε κάποιο ερμηνευτικό
πλαίσιο. Εξάλλου οι σύγχρονοι «λυκάνθρωποι» αποδομούν κάποιες
βασικές αρχές τόσο του Φρόϋντ όσο και πολλών άλλων. Η θεωρία των «ενστίκτων» ερμηνεύει
πολλά, αλλά αφήνει και πολλά κενά και ερωτήματα.
Το φονικό
ένστικτο
Σύμφωνα, λοιπόν, με τις σύγχρονες
κοινωνιολογικές, εθνολογικές, ηθολογικές και νευροφυσιολογικές έρευνες
διαλύθηκε ο μύθος περί μιας καταστρεπτικής – φονικής επιθετικότητας που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την «ανθρώπινη
φύση» και που οφείλεται σε κάποιο ακαθόριστο «γενετικό» προγραμματισμό. Η σύγχρονη επιστήμη
δέχεται πως υπάρχει μία μόνο γενετικά προγραμματισμένη επιθετικότητα που
απαρτίζεται από 4 βασικές παρορμήσεις
που διακονούν την επιβίωση του
ατόμου και του είδους. Σχηματικά αυτές έχουν αποδοθεί με τις 4 λέξεις τα αρχικά
των οποίων σχηματίζουν τα 4F της
εξέλιξης (evolution): Food (τροφή), Fight (μάχη), Flight (φυγή), Fuck (συνουσία).
Αν, όμως, θελήσουμε να εντάξουμε την δολοφονική
πράξη του 23χρονου με θύμα τον Άλκη σε μία από τις παραπάνω ομάδες θα βρεθούμε
σε αδιέξοδο. Κι αυτό γιατί ήταν μία
πράξη τυφλής βίας και απόλυτης αγριότητας. Τέτοιας αγριότητας (χρήση
δρεπάνου) που παραπέμπει σε έμβιον ον χωρίς συναισθήματα και λογική.
Είναι στιγμές που οι επισημάνσεις του Άντονυ Στορ, αν και παλιές, φαίνεται να
επιβεβαιώνονται δραματικά:
«Κανένας δεν θα διαφωνήσει,
πιστεύω, ότι ο άνθρωπος είναι πλάσμα επιθετικό. Αν εξαιρέσουμε ορισμένα τρωκτικά,
κανένα άλλο σπονδυλωτό δεν συνηθίζει να σκοτώνει άτομα του ίδιου είδους. Κανένα
άλλο ζώο δεν αντλεί πραγματική ευχαρίστηση με την επιβολή μιας σκληρής
συμπεριφοράς πάνω σ’ ένα άλλο της ίδιας οικογένειας», («Ανθρώπινη επιθετικότητα»).
Η δολοφονία του Άλκη ποια ικανοποίηση έφερε στον σύγχρονο δολοφόνο – λυκάνθρωπο; Το θύμα δεν προκάλεσε, ούτε τρομοκράτησε τον
θύτη. Προς τι, λοιπόν, αυτή η κτηνώδης και ζωώδης δολοφονία; Όταν απουσιάζει το
υλικό κίνητρο και ο παράγοντας φόβος – απειλή – που εν μέρει αιτιολογούν
μία τέτοια πράξη – ποια άλλη αιτία θα μπορούσε να ερμηνεύσει την βαρβαρότητα
του φονιά; Κάποιοι ορίζουν την ηλιθιότητα
«ως μία κατάσταση στην οποία ο δράστης
προκαλεί το μέγιστο πλήγμα χωρίς να αποκομίζει το ελάχιστο όφελος».
Θα προκαλέσει μελαγχολία αν αποδεχτούμε μία άλλη θέση του Άντονυ Στορ, αλλά θα
συνιστούσε και αδικαιολόγητο στρουθοκαμηλισμό
αν δεν δούμε γυμνή την πραγματικότητα.
«Το θλιβερό γεγονός είναι πως είμαστε το πιο σκληρό και το πιο
ανελέητο είδος που έζησε ποτέ πάνω στη γη»
Η αιτιολόγηση
Σε λίγο κάποιοι στην προσπάθειά τους να αιτιολογήσουν την ύπαρξη και δράση
κάποιων λυκάνθρωπων στην κοινωνία μας θα επισημάνουν τα τετριμμένα: Απουσία παιδείας, ηθικός εκτραχηλισμός, κενό
οραμάτων, έλλειψη ενός νοήματος ζωής, ακραίος ανταγωνισμός, αντικοινωνικός
ναρκισσισμός, πνευματικός νανισμός, υπερτέρηση του «φαίνεσθαι» έναντι του
«είναι» και πολλά άλλα χιλιοειπωμένα. Κάποιοι άλλοι σε μια πιο λόγια και επιστημονικοφανή γλώσσα θα τονίσουν πως
την δράση των σύγχρονων λυκανθρώπων επωάζουν φαινόμενα, όπως:
«Ο
συνωστισμός σε απρόσωπες και άξενες τερατουπόλεις που προάγει την ανωνυμία, το
κενό και το αίσθημα ανασφάλειας∙ η αυξανόμενη ενδυνάμωση του άγχους πέρα από
κάθε ανεκτό ψυχοσωματικό όριο με την επίταση της επιβιωτικής αγωνίας μέσα από
έναν όλο και πιο αδυσώπητο ανταγωνισμό που κονιορτοποιεί τις ανθρώπινες σχέσεις∙
η βαθμιαία εξάλειψη των προϋποθέσεων για τη συγκρότηση μιας κοινοτικής
συνείδησης και της συμμετοχής στην κοινοτική ζωή…»,
(Κλεάνθης Γρίβας, «Η εξουσία της βίας»).
Πόσο, όμως, πείθουν όλα τα παραπάνω; Πώς να αιτιολογήσεις μία πράξη από την
οποία το μόνο που έλειπε ήταν η προβιά
του λύκου; Γιατί τα άλλα υπήρχαν, όπως και στον πρωτόγονο: ρόπαλα, κοντάρια, πέτρες, μαχαίρια, δρεπάνια και πολλή αγριότητα. Και για να μιλήσουμε
με όρους φροϋδικούς: Μία αβίαστη έκφραση του id (εκείνο) και μία πλήρης απουσία – αδυναμία του Superego (συνείδησης). Ο ορισμός του θηρίου και η χλεύη – όνειδος του
πολιτισμένου ανθρώπου.
«Το φονικό ένστικτο είναι αυτό με το οποίο κυρίως ο άνθρωπος
πετυχαίνει να εξοικειωθεί με τη ζωή στη φύση»
(Άρθουρ Κλαρκ)
Πόση αλήθεια
μπορεί να βρίσκεται στον παραπάνω ορισμό;
Πώς, όμως, θα προφυλαχτούμε από τους μοναχικούς
λύκους της διπλανής πόρτας αλλά κι από εκείνους που φοβούνται τα μέλη μιας αγέλης; Γιατί ο δολοφόνος του Άλκη
θεώρησε το θύμα ως επικίνδυνο μέλος μιας «άλλης αγέλης», στοιχείο που
προκάλεσε τον φόβο του.
«Ο συλλογικός φόβος ερεθίζει το αγελαίο ένστικτο και τείνει να
προκαλεί το μένος εναντίον αυτών που δεν θεωρούνται
μέρος της αγέλης»
(Ράσελ)
Επιμύθιον
Οι προτάσεις
για απομόνωση των «λυκάνθρωπων» είναι θεμιτές, αλλά ήκιστα αποτελεσματικές. Οι υποσχέσεις των αρμοδίων συνιστούν ευχολόγια ανέξοδα και σε λίγο θα
περάσουν στη λήθη. Εν τω μεταξύ οι λυκάνθρωποι
θα κυκλοφορούν ελεύθεροι και θα μάς απειλούν.
Η καλύτερη απάντηση
στους λυκάνθρωπους βρίσκεται σε ένα σημείωμα
μαζί με ένα κασκόλ του ΠΑΟΚ στα κάγκελα του σχολείου που βρίσκεται απέναντι από
το σημείο που δολοφονήθηκε ο 19χρονος Άλκης. Το χαρτί έγραφε τα εξής:
«Δεν γυρνάς πίσω. Δεν ξαναπάω γήπεδο. Τους σιχάθηκα. Σιχαθείτε τους
και αγαπήστε τις ιδέες σας και όχι τα γούστα τους»
Χρήσιμα βιβλία:
1.
Φρόϋντ, «Ο πολιτισμός Πηγή Δυστυχίας»
2.
Λόρεντζ, «Για την επιθετικότητα»
3.
Στορ, «Ανθρώπινη
επιθετικότητα»
4.
Γρίβας, «Η εξουσία της βίας»
5.
Φρομ, «Η
ανατομία της ανθρώπινης καταστροφικότητας»